ΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗΡΩΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

            

                                                                                                                                                       

                                                            16 Ιουνίου 2017

Απόψεις, εισηγήσεις και σκέψεις αναφορικά με το νομοσχέδιο «ο περί εγγραφής ψυχοθεραπευτών νόμος»

Νίκου Αγαθοκλέους

Ανώτερου Κλινικού Ψυχολόγου

(Προϊστάμενος Τμήματος Ειδικής Ψυχολογίας)

Αναφορικά με το νομοσχέδιο «ο περί εγγραφής ψυχοθεραπευτών νόμος», επισημαίνουμε τα παρακάτω θεμελιώδη θεσμικά ζητήματα, αυτά που θεωρούμε ως τα σημαντικότερα σημεία, ως επίσης καταθέτουμε τις απόψεις, εισηγήσεις και σκέψεις μας:

1.      Ιστορικά, η ψυχοθεραπεία κάνει την εμφάνισή της πριν περίπου 100 χρόνια, τότε που ο Σίγκμουντ Φρόιντ  ξεκινά να θέτει τα επιστημονικά θεμέλια της ψυχολογίας, και ως εκ τούτου, της ψυχοθεραπείας. Έκτοτε η ψυχοθεραπεία παραμένει το σημείο αναφοράς του συνόλου των υπηρεσιών ψυχολογικής βοήθειας και στήριξης σε ένα άτομο ή ομάδα ατόμων.

Ο Didier Anzieu, Καθηγητής κλινικής ψυχολογίας και ψυχοπαθολογίας, ορίζει την ψυχοθεραπεία (επιστημονικό περίγραμμα) ως μια «θεραπευτική μέθοδος που εφαρμόζεται στις ψυχικές καταπονήσεις, κάνοντας χρήση ψυχολογικών κυρίως μέσων. Η ψυχοθεραπεία αναζητά, σύμφωνα με την προσέγγιση που εφαρμόζεται, είτε να συμβάλει στο να εξαλειφθεί μια αναστολή ή ένα ενοχλητικό για τον ασθενή σύμπτωμα είτε να τροποποιήσει το σύνολο της ψυχικής του ισορροπίας»                 (D. Anzieu). 

 Το Συμβούλιο Εγγραφής ψυχολόγων του Καναδά (Κεμπέκ)[1], προβαίνει σε μια κατά κάποιο τρόπο περιγραφική προέκταση του ορισμού του Didier Anzieu, ορίζοντας   την ψυχοθεραπεία ως εξής : «Πρόκειται για ψυχολογική θεραπεία που αφορά μια ψυχική διαταραχή, διαταραχές στη συμπεριφορά ή οποιοδήποτε άλλο πρόβλημα που προκαλεί ψυχική οδύνη ή ψυχολογική απόγνωση. Στόχος της είναι να ευνοηθεί ο ασθενής ώστε να προβεί σε σημαντικές αλλαγές που αφορούν στις γνωστικές του λειτουργίες, τα συναισθήματά του ή τη συμπεριφορά του, όπως  και στο σύστημα των διαπροσωπικών του σχέσεων, της προσωπικότητάς του ή της κατάστασης της υγείας του. Αυτή η αγωγή υπερβαίνει μιας βοήθειας που έχει ως στόχο την αντιμετώπιση των συνηθισμένων δυσκολιών ή μιας συμβουλευτικής ή υποστηρικτικής σχέσης»[2].  

Ως εκ τούτου, τα παραπάνω συνηγορούν στην άποψη ότι η ψυχοθεραπεία δεν αποτελεί ανεξάρτητο επάγγελμα αλλά μια εξειδικευμένη ψυχολογική παρέμβαση. Αυτή η άποψη ενισχύεται από νομοθεσίες άλλων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, π.χ. Βέλγιο, ή Ευρωπαϊκά σώματα ψυχολόγων, κ.λπ. (Δείτε σχετικό παράρτημα, σελ. 7 και μετά).

2.      Ο «Παγκύπριος Σύνδεσμος Ψυχοθεραπευτών» δεν είναι σωματείο ούτε σύλλογος ούτε και  θεσμικό εθνικό όργανο, «ομπρέλα», όπως παρουσιάζεται στο νομοσχέδιο αλλά εταιρεία, όπως και τόσες άλλες εταιρείες ψυχοθεραπείας.

Επομένως, δεν μπορεί να εκπροσωπεί σωματειακά με αντιπροσωπευτικό τρόπο όλες τις ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις στην Κύπρο, ιδιαίτερα εφόσον αποτελεί μια από τις πιο πρόσφατα ιδρυμένες εταιρείες, ενώ υπάρχουν άλλες πολύ παλαιότερες π.χ. ψυχαναλυτική, συστημική, συνθετική, κλπ. (Πληροφοριακά, ο αριθμός της εταιρείας αυτής είναι ΗΕ 318898). Επίσης, μεγάλος αριθμός επαγγελματιών ψυχικής υγείας (κλινικοί ψυχολόγοι, ψυχίατροι) που εφαρμόζουν ψυχοθεραπεία οποιασδήποτε μεθοδολογίας, δεν είναι μέλη σε κάποια εταιρεία ή σύνδεσμο ψυχοθεραπείας.

3.      Ακόμη και να μην ίσχυε το σημείο 2, δηλαδή να υπήρχε επαγγελματικό σωματείο που να εκπροσωπούσε αντιπροσωπευτικά τους ψυχοθεραπευτές της Κύπρου, θεωρούμε ότι δεν είναι δυνατόν αυτό να υπερισχύει του οποιουδήποτε μελλοντικού «Συμβουλίου Εγγραφής Ψυχοθεραπευτών». Αυτή η πρόθεση διακρίνεται ξεκάθαρα στο προτεινόμενο προσχέδιο νόμου σε διάφορα σημεία του λ.χ. 7(2) και 4(1)(β) 8(5), 9(1)(γ). Η συσσωμάτωση των ψυχοθεραπευτών σε σωματείο δεν πρέπει να είναι υποχρεωτική προϋπόθεση για την εγγραφή τους στο Μητρώο Ψυχοθεραπευτών. Υπάρχει σχετική ευρωπαϊκή οδηγία για το θέμα αυτό που ρυθμίζει τα δικαιώματα ελεύθερης διακίνησης επαγγελματιών στην Ε.Ε. από τους πολίτες της (στήριξη για το ζήτημα αυτό μπορεί να δώσει το γραφείο ευρωπαϊκών υποθέσεων, βρίσκεται στο Υπουργείο Εργασίας). Τέτοιο προηγούμενο υπήρξε  στο παρελθόν όταν οι ψυχολόγοι ζήτησαν όπως ρυθμιστεί με κανονισμό η υποχρεωτική συμμετοχή των ψυχολόγων στα σωματεία για εγγραφή στο μητρώο του Συμβουλίου Εγγραφής ψυχολόγων. Το πιο πάνω αίτημα απορρίφθηκε από τα Υπουργεία Υγείας και Εργασίας για τον λόγο που αναφέρουμε παραπάνω.

4.      Αποτελεί άξιο απορίας η συμπερίληψη προϋποθέσεων, στο εν λόγω νομοσχέδιο, που απορρέουν άμεσα από θεσμούς άλλων χωρών και μάλιστα εκτός Ε.Ε. (λ.χ. Ηνωμένο Βασίλειο:  θυμίζουμε ότι με το γνωστό δημοψήφισμα τέθηκε εκτός Ε.Ε., βλέπε σημείο 9(1)(γ)). Επιπλέον, ο τίτλος του ψυχοθεραπευτή δεν είναι νομικά κατοχυρωμένος  στη Μεγάλη Βρετανία.

5.    Σε ό,τι αφορά στον «Ευρωπαϊκό Σύνδεσμο ψυχοθεραπείας», ο λεγόμενος  «European Association for Psychotherapy» (EAP,) τον οποίο όχι μόνο επικαλείται αλλά και επί του οποίου στηρίζεται ο «Παγκύπριος σύνδεσμος ψυχοθεραπευτών», επιχειρεί (αυτός ο ευρωπαϊκός σύνδεσμος) να στηριχτεί επί μίας  ρυθμιστικής οδηγίας 89/48 (Martine MAURER, psychologues et psychologies n° 149/150 Ed. 1999, παρμένο από: http://www.psyvig.com/index.php?menu=1&page=20) οδηγία η οποία αναφέρεται στην καθιέρωση συστημάτων αναγνώρισης, τα οποία συστήματα θα εφαρμόζονται στην περίπτωση που ένας σύνδεσμος ή οργάνωση, τυγχάνει αναγνωρίσεως υπό ειδική µορφή σε Κράτος µέλος και χορηγούν στα µέλη τους τίτλο εκπαίδευσης, δίπλωμα…Ο «European Association for Psychotherapy» δεν τυγχάνει όμως αναγνωρίσεως «υπό ειδική µορφή», εν προκειμένω, από την Κυπριακή Δημοκρατία όντας μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά ούτε και από καμία άλλη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. [Σημείωση: ο εν λόγω «ευρωπαϊκός σύνδεσμος» έχει παραρτήματα σε διάφορες χώρες της Ευρώπης].

Επιπλέον, σύμφωνα με το έγκυρο επιστημονικό περιοδικό («Psychologues et psychologies») αυτός ο «Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος Ψυχοθεραπείας», παραχωρεί ένα λεγόμενο “ECP” (“European Certificate of Psychotherapy” / «Ευρωπαϊκό Πιστοποιητικό Ψυχοθεραπείας»). Αυτός ο σύνδεσμος παροτρύνει, με δική του πρωτοβουλία, άτομα που αυτο-αποκαλούνται ψυχοθεραπευτές ή που αυτό-ορίζονται ως τέτοιοι από αυτο-θεσμοθετούμενες, αυτο-διοικούμενες  σχολές κ.λπ., να αιτηθούν σε μια επιτροπή, η οποία βρίσκεται στους κόλπους αυτού του συνδέσμου, για να λάβουν αυτό το περιβόητο πιστοποιητικό. Το «Ευρωπαϊκό Πιστοποιητικό Ψυχοθεραπείας» που τυγχάνει έγκρισης από άτομα που είναι στους κόλπους αυτού του ευρωπαϊκού συνδέσμου (άτομα της ίδιας κατηγορίας με αυτούς που θα το αιτηθούν) δεν είναι έγκυρο δίπλωμα σε επίπεδο Ε.Ε.: «δεν αναγνωρίζεται από καμία χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ο τίτλος του ψυχοθεραπευτή που χορηγεί, ούτε και οι εκπαιδεύσεις για τις οποίες διατείνεται ότι παρέχουν το δικαίωμα άσκησης αυτής της δραστηριότητας. Παράλληλα θεωρείται ως ένας εύκολος τρόπος θησαυρίσματος» («Psychologues et psychologies», ό.π., http://www.psyvig.com/index.php?menu=1&page=20).

Φαίνεται λοιπόν ότι κάποιοι ακολουθούν ανορθόδοξους δρόμους υποβάθμισης της μάθησης και της άσκησης ενός επαγγέλματος. Έτσι, λόγω αδυναμίας κάποιων να αποκτήσουν ένα έγκυρο πανεπιστημιακό δίπλωμα το οποίο να αναγνωρίζεται από το Κράτος και την Ε.Ε., θεσπίζουν από μόνοι τους πιστοποιητικά που η μόνη αξία την οποία έχουν είναι αυτή την οποία οι ίδιοι τούς προσδίδουν.

Πώς μπορεί ένας ευρωπαϊκός σύνδεσμος ή ένας Κυπριακός σύνδεσμος (εταιρεία) να αποτελεί «Αρχή» που να επικαλείται το οποιοδήποτε δικαίωμα; Εξ άλλου, αυτό το πιστοποιητικό ψυχοθεραπείας (“ECP”) δεν χορηγείται κατόπιν εξετάσεων από αρμόδια αρχή· δεν έχει λοιπόν καμία αξία ούτε στην Κύπρο αλλά ούτε και σε καμίαν άλλη χώρα της Ε.Ε.

6.      Είναι αλήθεια ότι στην Κύπρο ο οιοσδήποτε επιθυμεί μπορεί να εγκατασταθεί ως ψυχοθεραπευτής, θέτοντας σε σοβαρούς κινδύνους ευάλωτους ανθρώπους. Δεδομένου του ότι στην Κύπρο υπάρχουν κάποιες δεκάδες σύνδεσμοι, κέντρα, ινστιτούτα, εταιρείες…, θα ήταν όχι μόνο αδιανόητο αλλά και κίνδυνος για τη δημόσια υγεία, να βαπτιστούν όλοι αυτοί ψυχοθεραπευτές (όπως το προτείνει το εν λόγω νομοσχέδιο). Συνεπώς, δεκάδες ή ακόμη και εκατοντάδες άτομα, χωρίς να έχουν στην πλειονότητά τους καμία πανεπιστημιακή εκπαίδευση, είτε στην ιατρική είτε στην ψυχολογία, και χωρίς να γνωρίζουν τίποτα σχετικά με την ψυχική λειτουργία, να έχουν πάρει θέση στον «χώρο ψ»: οι μεν αυτό-αποκαλούμενοι θεραπευτές, οι δε διαφημιζόμενοι ως κάτοχοι μιας εν γένη δαπανηρής (και «μακροχρόνιας» - έως τρία! μέχρι τέσσερα!, ακόμη και «επτά!» χρόνια) εκπαίδευσης την οποία παρέχει ένα «κέντρο» ή «ινστιτούτο» ή «εταιρεία» χωρίς να έχει καμία εκπαιδευτική αξία και αναγνώριση από το Κράτος, αλλά ούτε και από καμία χώρα της Ε.Ε.. Κύριο χαρακτηριστικό αυτών των «εκπαιδεύσεων» είναι η χορήγηση «πιστοποιητικών» ή «διπλωμάτων» τα οποία διατείνονται να δίνουν το δικαίωμα παροχής ψυχοθεραπευτικών υπηρεσιών.

Είναι εκπληκτικό το να παρατηρεί κανείς ότι αυτό το είδος των «ψυχοθεραπευτών» επιχειρεί να εγκαθιδρυθεί (ή έχει εγκαθιδρυθεί) εδώ και κάποιο καιρό στο κυπριακό κοινό ως «άσσοι της ψυχοθεραπείας», και χωρίς καμία νομική ή δεοντολογική υποχρέωση πωλούν την αξία τους και τις εκπαιδεύσεις τους που υποτίθεται ότι έχουν, μέσα από κάθε είδους διαφημίσεις (έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, κ.λπ.). Αυτό  ενέχει, σύμφωνα με τον Didier Martinet, τεράστιους κινδύνους απέναντι στο κοινό : «να προβάλλει, ο υποτιθέμενος «ψυχοθεραπευτής», τις προσωπικές του δυσκολίες στον ασθενή με απώτερο σκοπό να τις λύσει, έστω και αν αυτό δε το συνειδητοποιεί  ͘ να ερμηνεύει κατά τρόπο κωμικοτραγικό τα λόγια του ασθενή επί τη βάσει μιας άσχετης θεωρητικής κατάρτισης, ή μιας κατάρτισης που δεν είναι τίποτε άλλο  από ένα φυλλομέτρημα ή διάβασμα που έχει κάνει πού και πού κάποιων θεωρητικών περικοπών· διαγνωστική αδυναμία και αδυναμία να προσδιορίσει την ορθότητα / καταλληλόλητα και το είδος της επιβαλλόμενης θεραπείας…με αυξημένο κίνδυνο επιδείνωσης των προβλημάτων του ατόμου» (Martinet D., 2000, σελ. 9).

Συνεπώς, άτομα,  χωρίς ικανότητες, οι οποίοι διατείνονται πως είναι εκπαιδευμένοι, εφαρμόζουν κακές «ψυχοθεραπευτικές» πρακτικές, με άμεσες επιπτώσεις στην υγεία των ανθρώπων.

Πιστεύουμε ότι αυτές οι καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί γύρω από την ψυχοθεραπεία είναι  από σοβαρές έως δραματικές. Και για να καταδείξουμε, αν μη τι άλλο, τον βαθμό επικινδυνότητας αυτών των «ψυχοθεραπευτών», αναφερόμαστε  στον Didier Martinet ο οποίος προβαίνει στην εξής παρομοίωση: «Το γεγονός ότι ένα άτομο ισχυρίζεται ότι είναι ψυχοθεραπευτής χωρίς εξειδικευμένη πανεπιστημιακή και κλινική εκπαίδευση επί της ψυχικής υγείας είναι όπως ένας χασάπης να μπορεί να γίνει νευροχειρουργός από τη μια μέρα στην άλλη και να ενασκεί ως τέτοιος το επάγγελμα» (Martinet D., 2000, σελ. 9).

7.      Να υπενθυμίσουμε ότι οι κατ’ εξοχήν επαγγελματίες ψυχικής υγείας, νομικά κατοχυρωμένοι από το Κράτος, που, μεταξύ άλλων, προσφέρουν ψυχοθεραπευτικές υπηρεσίες στο κοινό της Κύπρου είναι οι ψυχολόγοι (κλινικοί ψυχολόγοι) και οι γιατροί (ψυχίατροι). Συνεπώς, για να διασφαλιστεί η παροχή ποιοτικών υπηρεσιών προς το κοινό, θα πρέπει να  διαχωρίσουμε τη θεραπεία, την οποία αναλαμβάνει ένας επαγγελματίας, ο οποίος έχει στέρεες θεωρητικές και κλινικές βάσεις και τις οποίες απέκτησε μέσα από την πανεπιστημιακή του εκπαίδευση και εξειδίκευσή του, από την «θεραπεία» την οποία αναλαμβάνει κάποιος που, διαπιστώνοντας το νομικό κενό, εφορμά και εγκαθίσταται ως «ψυχοθεραπευτής».

Παρ’ ότι αναγνωρίζουμε την αναγκαιότητα της νομικής κατοχύρωσης του τίτλου του ψυχοθεραπευτή θεωρούμε ότι αυτό θα πρέπει να γίνει κατόπιν ενδελεχούς μελέτης και έρευνας,  από μια θεσμοθετημένη επιτροπή (πανεπιστημιακών και επαγγελματιών ψυχικής υγείας - Ψυχολόγων και ψυχιάτρων) η οποία θα ερευνήσει και θα καταδείξει την επικρατούσα κατάσταση για το θέμα της ψυχοθεραπείας στην Κύπρο και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Η εν λόγω επιτροπή στη συνέχεια μπορεί να προβεί σε ανάλογες εισηγήσεις / συστάσεις προς το Υπουργείο Υγείας, για την προετοιμασία ενός νομοσχεδίου.   

Βιβλιογραφία

-          Martinet D., 2000. Le titre de psychothérapeute: une proposition de loi.   Στο Le Journal des psychologues, no 176.

-          L’Ordre des psychologues du Québec, στο https://www.clinique-psychologues-montreal.ca/ [Επίσημη ιστοσελίδα του Συμβουλίου Εγγραφής Ψυχολόγων του Κεμπέκ, Καναδά]

-          Martine MAURER, psychologues et psychologies n° 149/150 Ed. 1999, στο http://www.psyvig.com/index.php?menu=1&page=20

-          http://www.psyvig.com/index.php?menu=1&page=20 [Επίσημη ιστοσελίδα ενημέρωσης του γαλλικού κοινού για την ψυχοθεραπεία]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Νομική κατοχύρωση του τίτλου του ψυχοθεραπευτή στο Βέλγιο, Γερμανία, Γαλλία και Καναδά

[Ελλάδα, Ηνωμένο Βασίλειο, Κύπρος : ΔΕΝ είναι νομικά κατοχυρωμένος ο τίτλος του ψυχοθεραπευτή]

ΒΕΛΓΙΟ

Η ψυχοθεραπεία σύμφωνα με την πρόσφατη Βελγική νομοθεσία, την οποία ενέκρινε το Κοινοβούλιο στις 30 Ιουνίου 2016 και αφορά στα επαγγέλματα υγείας, θα περιορίζεται στο μέλλον σε μια μορφή εξειδικευμένης θεραπείας, για την οποία δικαίωμα άσκησης θα έχουν οι κλινικοί ψυχολόγοι, οι κλινικοί ορθοπαιδαγωγοί[3] και οι γιατροί οι οποίοι έχουν παρακολουθήσει εγκεκριμένη επιπρόσθετη εκπαίδευση. 

Συνεπώς, βάσει της Βελγικής νομοθεσίας, η ψυχοθεραπεία δεν είναι ένα επάγγελμα αλλά μια εξειδικευμένη πράξη (παρέμβαση) (βλέπε http://www.rtbf.be/info/belgique/detail_la-psychotherapie-n-est-plus-une-profession-mais-un-acte-specialise?id=9342222  Ημερομηνία πρόσβασης : 17.2.17).

ΓΕΡΜΑΝΙΑ

Ο τίτλος του ψυχοθεραπευτή στη Γερμανία είναι νομικά κατοχυρωμένος από το 1998. Χωρίς να εισέλθουμε σε λεπτομέρειες, μόνο οι γιατροί και οι κλινικοί ψυχολόγοι, έχουν το δικαίωμα εισδοχής σε μια τριετή εκπαίδευση (όπως την ορίζει ο γερμανικός νόμος), ώστε να φέρουν τον τίτλο ανάλογα: ιατρός - ψυχοθεραπευτής, ψυχολόγος – ψυχοθεραπευτής. [Ωστόσο, υπάρχει μια ιδιομορφία σχετικά με τον Γερμανικό νόμο: όσον αφορά στις ψυχοθεραπείες παιδιών και εφήβων (ΟΧΙ ενηλίκων), πέραν των ιατρών και των κλινικών ψυχολόγων, έχουν το δικαίωμα εισδοχής στην τριετή εκπαίδευση (όπως την ορίζει ο γερμανικός νόμος για να φέρει κάποιος τον τίτλο του ψυχοθεραπευτή), και κάποιες άλλες κατηγορίες επαγγελματιών, κυρίως αυτές που ενασχολούνται με ανήλικους].

ΓΑΛΛΙΑ[4]

Ποιος, βάσει του νόμου, δικαιούται να κάνει χρήση του τίτλου του ψυχοθεραπευτή;

Για να μπορεί κανείς να κάνει χρήση του τίτλου του ψυχοθεραπευτή, στη Γαλλία, θα πρέπει να ικανοποιεί τα παρακάτω : να παρακολουθήσει και να επιτύχει σε εκπαίδευση, στην οποία έχουν πρόσβαση μόνο όσοι είναι κάτοχοι διδακτορικού στην ιατρική ή μάστερ ψυχολογίας[5] ή μάστερ ψυχανάλυσης[6].

Σημείωση: Το σημερινό "Master" στη Γαλλία, δεν έχει σχέση με το προγενέστερο Maîtrise = Master", το οποίο δεν έδινε το δικαίωμα άσκησης του επαγγέλματος του ψυχολόγου στη Γαλλία, σύμφωνα με τη Γαλλική νομοθεσία, σε αντίθεση με το D.E.S.S.). Το μεταπτυχιακό, όπως ονομάζεται τώρα, MASTER είναι το αντίστοιχο του D.E.S.S.,  το οποίο,   μετά την ευρωπαϊκή απόφαση της Bologne,  έχει αντικατασταθεί από την ονομασία “Master”.

Ποιο είναι το περιεχόμενο της εκπαίδευσης[7];

Η θεωρητική εκπαίδευση διάρκειας 400 ωρών μίνιμουμ, στις οποίες προστίθενται πρακτική εξάσκηση 5 μηνών μίνιμουμ (500 ώρες)[8].

Η θεωρητική εκπαίδευση, βάσει της γαλλικής νομοθεσίας (κλινική ψυχοπαθολογία διάρκειας 400 ωρών) περιλαμβάνει 4 γνωστικά αντικείμενα / ενότητες. Συμβάλλει  στην επικύρωση ή την απόκτηση των θεμελιωδών αρχών της κλινικής ψυχοπαθολογίας, της ιστορικής εξέλιξής της, τις έννοιές της, τις ερευνητικές μεθόδους της, τους θεραπευτικούς της σχεδιασμούς (dispositifs) όσον αφορά στην ανάληψη μιας θεραπείας. Επιτρέπει την απόκτηση ή την επικύρωση γνώσεων σχετικά με:

·         Ενότητα 1 : 100 ώρες που αφορούν στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη, στις ψυχικές λειτουργίες και στις ψυχικές διεργασίες.

·         Ενότητα 2 : 100 ώρες που αφορούν στα κριτήρια διαμόρφωσης της ικανότητας για προσωπική κρίση όσον αφορά στις μείζονες (ψυχοπαθολογικές) ψυχιατρικές διαταραχές[9].

·         Ενότητα 3 : 100 ώρες που αφορούν στις θεωρίες που πραγματεύονται την ψυχοπαθολογία.

·         Ενότητα 4 : 100 ώρες που αφορούν στις κύριες προσεγγίσεις που εφαρμόζονται στην ψυχοθεραπεία.

Η πρακτική εξάσκηση (βάσει της Γαλλικής νομοθεσίας):

·         Επιτρέπει στον εκπαιδευόμενο να θέσει σε πρακτική εφαρμογή τη θεωρητική του εκπαίδευση με προοπτική τη βαθμιαία αυτονομία του.

·         Συμβάλει ώστε ο εκπαιδευόμενος να μπορεί να εντοπίζει τη θέση και τον ρόλο τού κάθε επαγγελματία σχετικά με τη θεραπευτική πορεία των ασθενών που υποφέρουν από ψυχικές διαταραχές, στους οποίους προσφέρεται θεραπεία σε Κέντρα ψυχικής υγείας (ψυχιατρικές κλινικές, ψυχιατρεία, Τμήμα ψυχικής υγείας φυλακών,  κ.λπ…).

·         Δημιουργεί συνθήκες τέτοιες, ώστε ο εκπαιδευόμενος να μάθει να κατανοεί και να αντιλαμβάνεται τη θέση και τον ρόλο της ψυχοθεραπείας σε συνάρτηση με τη θεραπευτική πορεία των ασθενών, καθώς επίσης και σε συνάρτηση με την επανένταξή τους στην κοινωνία.

·         Συμβάλλει ώστε ο εκπαιδευόμενος να θέσει σε πρακτική εφαρμογή  αυτή την εκμάθηση κατά τη διάρκεια της παρακολούθησης, παρακολούθηση που πλαισιώνεται από αρκετούς ασθενείς.

ΕΠΙΣΗΜΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ[10]

8  ΜΑΪΟΥ 2012. ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΕΛ. 98 ΑΠΟ 345

Υπουργό Εργασίας, Υπουργό Υγείας

Υπουργό Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ [ακολουθεί πίνακας]

ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΩΡΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ΨΥΧΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΥΠΟΨΗΦΙΟΥΣ ΤΟΥ ΤΙΤΛΟΥ ΤΟΥ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗ

Εκπαιδευτική ΘΕΜΑΤΙΚΗ	ΨΥΧΙΑΤΡΟΙ	ΓΙΑΤΡΟΙ όχι ψυχίατροι	ΨΥΧΟΛΟΓΟΙ		ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΕΣ προσηκόντως εγγεγραμμένοι στα μητρώα τους [δες σημείωση παρακάτω]		ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ που δεν ανήκουν σε καμία από τις προαναφερθείσες κατηγορίες [δες σημείωση παρακάτω]
Ψυχοσυναισθη-ματική ανάπτυξη, ψυχικές λειτουργίες και ψυχικές διεργασίες	0 ώρες	0 ώρες	0 ώρες		0 ώρες		100 ώρες
Προϋποθέσεις ως προς την ικανότητα κρίσης ενός ατόμου σχετικά με τις μείζονες ψυχοπαθολογίες		0 ώρες			100 ώρες		100 ώρες
Θεωρίες που πραγματεύονται την ψυχοπαθολογία.		100 ώρες			50 ώρες		100 ώρες
Κύριες προσεγγίσεις που εφαρμόζονται στην ψυχοθεραπεία		100 ώρες			50 ώρες		100 ώρες
Πρακτική εξάσκηση	0 μήνες	2 μήνες	0 μήνες. Για όσους έχουν τον Τίτλο του ψυχολόγου (με ειδικότητα στην κλινική ψυχολογία και ψυχοπαθολογία) Και βάσει του νόμου έχουν πραγματοποιήσει την επαγγελματική πρακτική εξάσκησή τους στα πλαίσια της ειδικότητάς τους.	2 μήνες. Για όσους έχουν τον Τίτλο του ψυχολόγου (οποιαδήποτε ειδικότητα εκτός της κλινικής ψυχολογίας και ψυχοπαθολογίας) και δεν είναι σε θέση να αποδείξουν ότι  έχουν πραγματοποιήσει πρακτική εξάσκηση σε χώρους όπως προνοείται από τη νομοθεσία.		2 μήνες	5 μήνες (500 ώρες)

  

Σημείωση

«ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΕΣ προσηκόντως εγγεγραμμένοι στα μητρώα τους» :

Που δεν είναι γιατροί ούτε ψυχολόγοι. Νοείται ότι έχουν αξιολογηθεί, βάσει του νόμου, από επιτροπή που απαρτιζόταν από πανεπιστημιακούς και επαγγελματίες ψυχικής υγείας, εκατοντάδες «ψυχαναλυτικοί» σύνδεσμοι, εταιρείες, ινστιτούτα, οργανισμοί, κ.λπ, και ελάχιστοι κρίθηκαν ως επαρκείς. «Συγκεκριμένα, επί συνόλου 15.000 ατόμων που δήλωναν ψυχοθεραπευτές, τα 4.500 περίπου από αυτά, δεν ικανοποιούσαν καμία εγκεκριμένη εκπαίδευση» (http://www.psyvig.com/doc/doc_88.pdf  17.2.2017) και ως εκ τούτου, δεν ικανοποιούσαν τις μεταβατικές διατάξεις του νόμου και απορρίφθηκαν. Στην πραγματικότητα άτομα είναι που αξιολογήθηκαν, μόνο βάσει των μεταβατικών διατάξεων, και εφόσον ενέπιπταν στις μεταβατικές διατάξεις, μπορούσαν να πραγματοποιήσουν την εκπαίδευση όπως αναγράφεται στον κανονιστικό πίνακα. Ειρήσθω εν παρόδω ότι ο τίτλος του ψυχαναλυτή δεν είναι νομικά κατοχυρωμένος, διότι, δεν επιθυμούν (για ποικίλους λόγους) οι διάφορες  ψυχαναλυτικές εταιρείες, όπως για παράδειγμα La Société Psychanalytique de Paris (SPP) ή Association Psychanalytique de France (APF), να κατοχυρωθεί νομικά ο τίτλος του ψυχαναλυτή.

Σημείωση

«ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ που δεν ανήκουν σε καμία από τις προαναφερθείσες κατηγορίες»:

Νοείται, επίσης, ότι έχουν αξιολογηθεί (μόνο βάσει των μεταβατικών διατάξεων του νόμου) από την παραπάνω θεσμοθετημένη επιτροπή, εκατοντάδες «ψυχοθεραπευτικοί» (ή διαφορετικές άλλες ονομασίες)  σύνδεσμοι, εταιρείες, ινστιτούτα, οργανισμοί, κ.λπ, και ελάχιστοι κρίθηκαν ως επαρκείς. Και η ομάδα αυτή των ατόμων περιλαμβάνεται στα 15.000 άτομα, όπως το αναγράφουμε στην παραπάνω σημείωση, καθώς επίσης και οι υπόλοιπες διαδικασίες ακολουθήθηκαν, όπως αναγράφονται στην πιο πάνω σημείωση.

ΚΑΝΑΔΑΣ (Κεμπέκ)

Στο Κεμπέκ του Καναδά[11], ο Νόμος που τροποποιεί τον Κώδικα των επαγγελμάτων και άλλες νομοθετικές διατάξεις όσον αφορά στον τομέα της ψυχικής υγείας και των ανθρωπίνων σχέσεων (το επίσης ονομαζόμενο σχέδιο νόμου 21) παρέχει το δικαίωμα χρήσης του τίτλου του ψυχοθεραπευτή και της άσκησης της ψυχοθεραπείας μόνο σε όσους επαγγελματίες δικαιούνται: ψυχολόγους, γιατρούς και σε όσους κατέχουν άδεια ψυχοθεραπευτή. 

Εκ προοιμίου λοιπόν, οι ψυχολόγοι[12] και οι γιατροί[13] μπορούν να ασκήσουν την ψυχοθεραπεία, εφόσον η βασική τους εκπαίδευση τους προετοιμάζει για μια τέτοια άσκηση. Είναι ο κώδικας δεοντολογίας τον οποίο υποχρεούνται να εφαρμόζουν (είναι δηλαδή νομικά κατοχυρωμένος[14]) και τα προγράμματα επιτήρησής τους από τους αντίστοιχους επαγγελματικούς τους Συλλόγους, που πιστοποιούν την ποιότητα της άσκησής τους. Συνεπώς ούτε ο ψυχολόγος ούτε ο γιατρός έχουν ανάγκη της άδειας του ψυχοθεραπευτή[15].

Ο νόμος επίσης επιτρέπει στα μέλη των κάτωθι επαγγελματικών συλλόγων να λάβουν άδεια ψυχοθεραπευτή εφόσον ικανοποιούν τους όρους που προβλέπονται από τον νόμο  περί της ψυχοθεραπείας[16] [δες τα κριτήρια στη συνέχεια]: 

- Σύλλογος συμβούλων και συμβούλων κατεύθυνσης.

- Σύλλογος εργοθεραπευτών

- Σύλλογος νοσοκόμων

- Σύλλογος ψυχοεκπαιδευτών

- Σύλλογος κοινωνικών λειτουργών και θεραπευτών ζεύγους και οικογένειάς

- Σύλλογος σεξολόγων[17]

ΕΠΙΣΗΜΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΟΥ ΚΕΜΠΕΚ, 6 Ιουνίου 2012, 144^ον έτος, αρ. 23

ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗ ΑΔΕΙΑΣ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗ[18]

ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗ ΑΔΕΙΑΣ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗ

Το Διοικητικό Συμβούλιο του επαγγελματικού Συλλόγου των ψυχολόγων του Κεμπέκ παραχωρεί άδεια ψυχοθεραπευτή στα μέλη του επαγγελματικού Συλλόγου των συμβούλων και συμβούλων κατεύθυνσης του Κεμπέκ, στον επαγγελματικό Σύλλογο των εργοθεραπευτών του Κεμπέκ, στον επαγγελματικό Σύλλογο των νοσοκόμων του Κεμπέκ, στον επαγγελματικό Σύλλογο των ψυχοεκπαιδευτών του Κεμπέκ ή στον επαγγελματικό Σύλλογο των κοινωνικών λειτουργών και θεραπευτών ζεύγους και οικογένειάς του Κεμπέκ, στο μέλος που πληροί τα κάτωθι προσόντα :

1ον) Είναι κάτοχος πανεπιστημιακού διπλώματος επιπέδου μάστερ στον τομέα της ψυχικής υγείας και των ανθρωπίνων σχέσεων, β) κατέχει θεωρητική πανεπιστημιακή εκπαίδευση στην ψυχοθεραπεία, διάρκειας 765 ωρών, που ανακατανέμονται ως ακολούθως:

i. 270 ώρες που αφορούν στα τέσσερα θεωρικά μοντέλα παρέμβασης, ήτοι τα ψυχοδυναμικά μοντέλα, τα γνωσιο-συμπεριφορικά μοντέλα, τα συστημικά μοντέλα  και τις θεωρίες της επικοινωνίας, καθώς επίσης και τα ανθρωπιστικά μοντέλα. Από αυτές τις 270 ώρες, 45 ώρες πρέπει να επικεντρωθούν στα τρία από αυτά τα μοντέλα και 135 ώρες στο τέταρτο από αυτά τα μοντέλα.

ii. 90 ώρες που αφορούν στους κοινούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων οι στάσεις του ψυχοθεραπευτή, το πλαίσιο και οι αναμονές του ασθενή, η ποιότητα σχέσης, δεξιότητες στην επικοινωνία και το φαινόμενο placebo.

iii. 90 ώρες που αφορούν στα εργαλεία κριτικής, εκ των οποίων οι επιστημονικές μέθοδοι, όπως οι ποσοτικές και στατιστικές έρευνες, καθώς επίσης και η ποιοτική έρευνα, και κυρίως τα επιστημολογικά μοντέλα, εκ των οποίων η ερμηνευτική και η φαινομενολογία.

iv. 180 ώρες που αφορούν, στην κατηγοριοποίηση των ψυχικών διαταραχών, στην ψυχοπαθολογία και στα ζητήματα που συνδέονται με την ανθρώπινη ανάπτυξη, εκ των οποίων την κατανόηση βάσει των διαφόρων μοντέλων παρέμβασης και των αναγνωρισμένων εγχειριδίων κατηγοριοποίησης, που περιλαμβάνουν το διαγνωστικό και στατιστικό Εγχειρίδιο των ψυχικών διαταραχών (DSM) και τη διεθνή Κατηγοριοποίηση των ασθενειών (CIM) (συμπεριλαμβανομένων και των μεταγενέστερων τροποποιήσεών τους) των κύκλων ζωής και τα συναφή μείζονα ζητήματα.      

v. 45 ώρες που αφορούν, στη σχέση ανάμεσα στη βιολογία και την ψυχοθεραπεία, εκ των οποίων η σωματοψυχική και ψυχοσωματική σχέση, στην καταλληλόλητα και τα όρια της ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης και στις γενικές γνώσεις σχετικά με την ανατομία και τη φυσιολογία του κεντρικού νευρικού συστήματος και των ψυχοτρόπων φαρμάκων.

vi. 45 ώρες που αφορούν στις νομικές και οργανωτικές πτυχές της άσκησης της ψυχοθεραπείας, εκ των οποίων τους νόμους και τους οργανωτικούς πόρους. 

vii. 45 ώρες που αφορούν στην ηθική και τη δεοντολογία, εκ των οποίων τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις του ψυχοθεραπευτή απέναντι στον ασθενή του, το κοινό και την άσκηση της ψυχοθεραπείας.

Αυτή η εκπαίδευση πρέπει να λάβει χώρα σε πανεπιστημιακό ίδρυμα και η κάθε γνωστική ενότητα να επικυρωθεί χωριστά με εξετάσεις.

2^ον) θα πρέπει να έχει συμπληρώσει με επιτυχία την πρακτική εξάσκηση που θα συνδέεται με ένα τουλάχιστο από τα τέσσερα θεωρητικά μοντέλα παρέμβασης[19] και θα περιλαμβάνει ένα μίνιμουμ:

 α) 300 ώρες άμεσης θεραπείας (ο εκπαιδευόμενος μαζί με τον ασθενή μόνο) με τουλάχιστο 10 ασθενής όπου ο κάθε ασθενής έχει λάβει άμεση θεραπεία διάρκειας 10 ωρών μίνιμουμ,

 β) 100 ώρες ατομικής εποπτείας, 

γ) 200 ώρες που θα επικεντρωθούν σε άλλες δραστηριότητες, οι οποίες συνδέονται με την άσκηση της ψυχοθεραπείας, όπως εποπτεία ομάδας, μεταγραφή και σύνταξη σημειώσεων που αφορούν τον φάκελο του ασθενή, γενική διαχείριση των περιπτώσεων των ασθενών και μελέτη σχετικών επιστημονικών κειμένων σε μικρές ομάδες. Η πρακτική εξάσκηση εποπτεύεται από άτομο που: α) είναι γιατρός,  ψυχολόγος ή κάτοχος άδειας ψυχοθεραπευτή, β) είναι κάτοχος, πανεπιστημιακού διπλώματος επιπέδου μάστερ ή πανεπιστημιακού επιπέδου στον τομέα της ψυχικής υγείας και των ανθρωπίνων σχέσεων ή διδακτορικού στην ιατρική, γ) κατέχει κλινική εμπειρία 5 χρόνων σε ένα από τα τέσσερα τουλάχιστον θεωρητικά μοντέλα παρέμβασης, δ) έχει λάβει εκπαίδευση σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία που του δίνει το δικαίωμα να παρέχει εποπτεία.

ΕΝΟΤΗΤΑ ΙΙ ΟΡΟΙ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΤΙΤΛΟΥ ΤΟΥ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗ

2. Ο γιατρός ή ο ψυχολόγος, που κάνει χρήση του τίτλου του ψυχοθεραπευτή, θα πρέπει να αναγράφει τον τίτλο του ψυχοθεραπευτή μετά τον τίτλο τον οποίο κατέχει (π.χ. γιατρός – ψυχοθεραπευτής ή ψυχολόγος – ψυχοθεραπευτής). Ο κάτοχος άδειας ψυχοθεραπευτή πρέπει να κάνει χρήση του τίτλου του ψυχοθεραπευτή  μετά τον τίτλο τον οποίο κατέχει (π.χ. σεξολόγος – ψυχοθεραπευτής, κ.ο.κ.)

ΕΝΟΤΗΤΑ ΙΙΙ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΟΥ ΑΦΟΡΑ ΣΤΙΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΣΥΝΕΧΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

3. Ο γιατρός ή ο ψυχολόγος που ασκεί την ψυχοθεραπεία και ο κάτοχος άδειας ψυχοθεραπευτή οφείλουν να συσσωρεύσουν τουλάχιστον 90 ώρες συνεχούς εκπαίδευσης στην ψυχοθεραπεία για μια περίοδο 5 ετών.

Ο γιατρός οφείλει να επιλέξει προγράμματα συνεχούς εκπαίδευσης ανάμεσα σε προγράμματα συνεχούς εκπαίδευσης στην ψυχοθεραπεία, όπως έχουν υιοθετηθεί από τον ιατρικό σύλλογο του Κεμπέκ. Ο ψυχολόγος και ο κάτοχος άδειας ψυχοθεραπευτή οφείλουν να επιλέξουν προγράμματα συνεχούς εκπαίδευσης ανάμεσα σε αυτά που προνοούνται ως προγράμματα συνεχούς εκπαίδευσης στην ψυχοθεραπεία και έχουν υιοθετηθεί από τον Σύλλογο ψυχολόγων του Κεμπέκ.

4. Απαλλάσσεται της υποχρέωσης συμμετοχής σε πρόγραμμα εκπαίδευσης στην ψυχοθεραπεία, ο γιατρός, ο ψυχολόγος ή ο κάτοχος άδειας ψυχοθεραπευτή, ο οποίος αποδεικνύει ότι αδυνατεί να παρακολουθήσει ένα τέτοιο πρόγραμμα.

5. Ο ιατρικός σύλλογος του Κεμπέκ περιορίζει το δικαίωμα άσκησης της ψυχοθεραπείας σε γιατρό ο οποίος δεν τήρησε την υποχρέωσή του για συνεχή εκπαίδευση έως ότου προσκομίσει την απόδειξη ότι δεόντως έχει πραγματοποιήσει τη συνεχή εκπαίδευση. Ο σύλλογος ψυχολόγων του Κεμπέκ περιορίζει το δικαίωμα άσκησης της ψυχοθεραπείας  σε ψυχολόγο  ο οποίος δεν τήρησε την υποχρέωσή του για συνεχή εκπαίδευση έως ότου προσκομίσει την απόδειξη ότι δεόντως έχει πραγματοποιήσει την συνεχή εκπαίδευση. Ο σύλλογος ψυχολόγων του Κεμπέκ αναστέλλει το δικαίωμα άσκησης της ψυχοθεραπείας  σε κάτοχο άδειας ψυχοθεραπευτή  ο οποίος δεν τήρησε την υποχρέωσή του για συνεχή εκπαίδευση έως ότου προσκομίσει την απόδειξη ότι δεόντως έχει πραγματοποιήσει τη συνεχή εκπαίδευση.

Επιπλέον, ο νόμος δίνει το δικαίωμα σε άτομα που δεν ανήκουν σε ένα από το Κράτος νομικά κατοχυρωμένο επαγγελματικό σύλλογο, τα οποία ήδη με επάρκεια ασκούν την ψυχοθεραπεία, όπως ο νόμος την ορίζει, να λάβουν άδεια βάσει της θέσπισης των κανόνων παρέκκλισης των κεκτημένων δικαιωμάτων και εφόσον ικανοποιούν τα παρακάτω[20] :

Κανονιστικές απαιτήσεις για όσους δεν ανήκουν σε επαγγελματικούς συλλόγους

Τα άτομα που δεν ανήκουν σε ένα νομικά κατοχυρωμένο από το Κράτος επαγγελματικό σύλλογο αλλά ασκούν ήδη την ψυχοθεραπεία με επάρκεια, όπως την ορίζει ο νόμος, δύνανται να λάβουν άδεια βάσει της θέσπισης των κανόνων παρέκκλισης των κεκτημένων δικαιωμάτων. Για τον σκοπό αυτό, η καταληκτική ημερομηνία είναι η 21 Ιουνίου 2014, και για να μπορέσει ένα άτομο να θεωρηθεί ως επιλέξιμο, πρέπει να ικανοποιεί τα παρακάτω:

1.      Να κατέχει στις 21 Ιουνίου 2012[21] πανεπιστημιακό πτυχίο στον τομέα της ψυχικής υγείας και των ανθρωπίνων σχέσεων.

2. Να έχει ασκήσει τα 3 προηγούμενα χρόνια, πριν τις 21 Ιουνίου 2012, 600 ώρες ψυχοθεραπεία, η οποία να συνδέεται με ένα από τα τέσσερα τουλάχιστο προαναφερθέντα θεωρητικά μοντέλα παρέμβασης.

3. Να έχει συμπληρώσει τα 5 προηγούμενα χρόνια, πριν τις 21 Ιουνίου 2012 ή μέχρι τις 21 Ιουνίου 2013, 90 ώρες συνεχιζόμενης εκπαίδευσης στην ψυχοθεραπεία, η οποία να συνδέεται τουλάχιστο με ένα από τα τέσσερα θεωρητικά μοντέλα παρέμβασης.

4. Να έχει συμπληρώσει πριν τις 21 Ιουνίου 2012, 50 ώρες ατομικής εποπτείας που αφορά 200 ώρες άσκηση της ψυχοθεραπείας, η οποία να συνδέεται τουλάχιστο με ένα από τα τέσσερα θεωρητικά μοντέλα παρέμβασης.

5. Να παρακολουθήσει και να επιτύχει σε γνωστικό αντικείμενο που άπτεται της δεοντολογίας, της νομοθεσίας και των κανόνων, το οποίο παρέχει ο Σύλλογος των ψυχολόγων του Κεμπέκ. 

***

Το πνεύμα λοιπόν του Νόμου έτσι όπως έχει διαφανεί μέσα από την παρούσα παρουσίαση της νομικής κατοχύρωσης του τίτλου του ψυχοθεραπευτή από τις παραπάνω χώρες, μπορεί να χαρακτηριστεί ως αξιέπαινο, διότι απαιτεί ένα ορισμένο επίπεδο εκπαίδευσης στους επαγγελματίες που ισχυρίζονται ότι ασκούν την ψυχοθεραπεία. Ο στόχος είναι να αποφευχθούν οι ψευδοθεραπευτές και οτιδήποτε άλλο μπορεί να καταστεί καταστροφικό για το κοινό.

---

[1] L’Ordre des psychologues du Québec

[2] https://www.clinique-psychologues-montreal.ca/

[3] Orthopédagogues cliniciens : Πρόκειται για επαγγελματίες που σχετίζονται άμεσα με την εκπαίδευση (με την πλατιά έννοια του όρου) και ειδικότερα με τον εντοπισμό των αιτιών που συμβάλλουν στις δυσκολίες και τις διαταραχές μάθησης εν γένει. Οι παρεμβάσεις τους, μεταξύ άλλων, στοχεύουν στην αποκατάσταση των διαταραχών μάθησης κ.λπ

[4] https://www.iledefrance.ars.sante.fr/usage-du-titre-de-psychotherapeute

[5] ΠΡΟΣΟΧΗ! Το σημερινό “Master” στη Γαλλία ΔΕΝ είναι το «Maîtrise» (δεν υπάρχει πλέον) και το «Maîtrise» ΔΕ δίνει (και ποτέ έδινε) το δικαίωμα άσκησης του επαγγέλματος του ψυχολόγου στη Γαλλία. Τώρα, μόνο το “Master” (τουλάχιστον διετής διάρκειας), και παλαιότερα το D.E.S.S., δίνει το δικαίωμα της άσκησης του επαγγέλματος του ψυχολόγου στη Γαλλία.

[6] Στη Γαλλία, π.χ. το Πανεπιστήμιο Paris 8, χορηγεί ένα “Master” στην ψυχανάλυση, στο οποίο έχουν πρόσβαση διάφοροι επαγγελματίες. Δεν επιτρέπει όμως την άσκηση της ψυχολογίας.

[7] Νοείται ότι το καθετί ρυθμίζεται μέσα από κανονισμούς, που δε θα τους (όλους) καταγράψουμε σε αυτή την παρουσίαση.

[8] Μόνο τα πανεπιστημιακά ιδρύματα παρέχουν την εν λόγω εκπαίδευση, και η επικύρωσής της γίνεται κατόπιν εξετάσεων.

[9] Αφορά την ικανότητα ενός ατόμου να διακρίνει π.χ. το καλό από το κακό, την πραγματικότητα από τη φαντασίωση, το ωφέλιμο από το βλαπτικό, κ.λπ.

[10] https://www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT000025823878&categorieLien=id

[11] [στο https://www3.ordrepsy.qc.ca/fr/public/la-psychotherapie/qui-peut-pratiquer-la-psychotherapie.sn  Επίσημη ιστοσελίδα του Επαγγελματικού Συλλόγου των Ψυχολόγων του Κεμπέκ. Ημερ. Πρόσβασης 16.01.2017]

[12] L’Ordre des psychologues du Québec

[13] Collège des médecins du Québec

[14] Προς το παρών, στην Κύπρο, δεν έχει κατοχυρωθεί νομικά ένας επαγγελματικός κώδικας ηθικής και δεοντολογίας των ψυχολόγων.

[15] Ο Σύλλογος τόσο των  ιατρών όσο και των ψυχολόγων του Καναδά, ακολουθούν μια θεσμοθετημένη συνεχή εκπαίδευση (ΔΕΝ πρόκειται για συνέδρια και ημερίδες ή οτιδήποτε άλλο), στην οποία υποβάλλονται, υποχρεωτικά, όλα τα μέλη τους, και αυτό ξεκινά με την εγγραφή τους ως επαγγελματίες ιατροί και ψυχολόγοι, σύμφωνα με την Καναδέζικη νομοθεσία. Θεσμοθετημένη συνεχή εκπαίδευση σημαίνει ολοκληρωμένο, εκ των προτέρων αναγνωρισμένο, πρόγραμμα εκπαίδευσης από τους αντίστοιχους Συλλόγους, που αφορά μια συγκεκριμένη θεματική, π.χ. ψυχοθεραπεία των σεξουαλικά κακοποιημένων προ-εφηβικών  παιδιών, που ο καθένας επιλέγει σύμφωνα με τις εκπαιδευτικές του ανάγκες. Συνεπώς υπάρχει σειρά από θεματικές. Τα εν λόγο προγράμματα είναι της τάξης των 90 ωρών εκπαίδευσης για κάθε 5 χρόνια (τουλάχιστο για τους ψυχολόγους).

[16] règlement de l’Office des professions du Québec 

[17] Η ομάδα αυτή των επαγγελματικών συλλόγων διέπεται από την Καναδέζικη νομοθεσία (είναι δηλαδή νομικά κατοχυρωμένα επαγγέλματα).

[18] GAZETTE OFFICIELLE DU QUÉBEC, 6 juin 2012, 144e année, no 23

DÉLIVRANCE DU PERMIS DE PSYCHOTHÉRAPEUTE [Ημερ. Πρόσβασης: 18.01.2017]

[19] Στο κείμενο γίνεται αναφορά στο συγκεκριμένο άρθρο του νόμου που αφορά στα τέσσερα προαναφερθέντα θεωρητικά μοντέλα παρέμβασης.

[20] https://www3.ordrepsy.qc.ca/fr/obtenir-un-permis/permis-de-psychotherapie/exigences-non-membres-ordres-professionnels.sn  [Ημερομ. Πρόσβασης : 7.2.2017]

[21] Αυτή είναι η ημερομηνία δημοσίευσης του κανονισμού αυτού.