Κλίμακα Νοημοσύνης WAIS-IV: ΟΜΟΙΟΓΕΝΕΙΑ / ΑΝΟΜΟΙΟΓΕΝΕΙΑ ΔΕΙΚΤΩΝ

 Κλίμακα Νοημοσύνης Ενηλίκων WAIS-IV 

(Wechsler Adult Intelligence Scale-IV)

(για έφηβους και ενήλικες, με ηλικία από 16 έτη και 0 μήνες έως 90 έτη και 11 μήνες)

ΠΡΟΣΟΧΗ ! : Η εν λόγω κλίμακα, η οποία παρουσιάζεται παρακάτω, δεν έχει σταθμιστεί στον Κυπριακό πληθυσμό (η στάθμιση έχει γίνει στον Ελλαδικό χώρο - WAIS-IV GR). Συνεπώς,  δεν μπορεί να χορηγηθεί, σε αυτό τον πληθυσμό, διότι τα αποτελέσματά της δεν είναι έγκυρα, πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορούν να τύχουν της οποιασδήποτε επεξεργασίας.

ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΟΜΟΙΟΓΕΝΕΙΑΣ Ή ΑΝΟΜΟΙΟΓΕΝΕΙΑΣ ΤΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ[1]

Βασικές και συμπληρωματικές[2] υποδοκιμασίες. Δείκτες:

Ομοιότητες, Λεξιλόγιο, Πληροφορίες.

Κατανόηση 
[Οι συμπληρωματικές υποδοκιμασίες με κυρτά γράμματα]
Δείκτης: ΔΛΚ (Δείκτης Λεκτικής Κατανόησης)

Σχέδιο Κύβων, Μήτρες, Οπτικοί Γρίφοι (ΝΕΑ).

Συμπλήρωση Εικόνων, Γραφήματα Βάρους (ΝΕΑ) από 16 έως 69 έτη και 11 μήνες.

Δείκτης: ΔΑΣ (Δείκτης Αντιληπτικού Συλλογισμού)

Μνήμη Αριθμών, Αριθμητική.

Σειροθέτηση Γραμμάτων-Αριθμών από 16 έως 69 έτη και 11 μήνες.

Δείκτης: ΔΕΜ (Δείκτης Εργαζόμενης Μνήμης)

Αναζήτηση Συμβόλων, Κωδικοποίηση.

Ακύρωση (ΝΕΑ) από 16 έως 69 έτη και 11 μήνες.

Δείκτης: ΔΤΕ (Δείκτης Ταχύτητας Επεξεργασίας)

Γενικός Δείκτης Νοημοσύνης (ΓΔΝ)

Δείκτης Γενικών Ικανοτήτων (ΔΓΙ)[3]

Προηγούμενες εκδόσεις των κλιμάκων του Wechsler (Castro, 2011)[4]  :

Wechsler-Bellevue (1939)

WAIS (Wechsler  Adult Intelligence Scale, 1968)

WAIS-R (Wechsler  Adult Intelligence Scale-Revised, 1989)

WAIS-III (1992)

WAIS-IV (2008, τελευταία έκδοση, 5^η στη σειρά).

1. Σύγκριση δια-δεικτών: ομοιογένεια ή ανομοιογένεια μεταξύ των δεικτών

Αναφορικά με τον ΓΔΝ συμβαίνει συχνά να μην είναι μετρήσιμος. Ο λόγος είναι επειδή τα αποτελέσματα των δεικτών είναι ετερογενή. Δηλαδή, οι μεταξύ τους διαφορές είναι τόσο μεγάλες που ο Γενικός ΔΝ δεν έχει ουσιαστικό νόημα, και κυρίως δεν είναι αντιπροσωπευτικός των πραγματικών γνωστικών ικανοτήτων του ατόμου. Για να  αποφανθούμε για την ομοιογένεια του ΓΔΝ απαιτείται ο παρακάτω υπολογισμός (Lichtenberger και Kaufman, 2009, παρμένο από: Castro, 2011, σ. 40).

Εξετάζουμε τα (αριθμητικά) αποτελέσματα των 4 δεικτών. Αφαιρούμε τη μικρότερη αξία από την μεγαλύτερη. Αν το αποτέλεσμα είναι μικρότερο ή ίσο των 23 βαθμών, ήτοι 1.5 τυπική απόκλιση, τότε το αποτέλεσμα του ΓΔΝ που ελήφθη, αποτελεί αξιόπιστη εκτίμηση των γενικών ικανοτήτων του υποκειμένου.

Παράδειγμα:

ΔΛΚ (Δείκτης Λεκτικής Κατανόησης) 130

ΔΑΣ (Δείκτης Αντιληπτικού Συλλογισμού) 123

ΔΕΜ (Δείκτης Εργαζόμενης Μνήμης) 116

ΔΤΕ (Δείκτης Ταχύτητας Επεξεργασίας) 115

[130 – 115 = 15 (ομοιογένεια μεταξύ των δεικτών, άρα, ο ΓΔΝ που ελήφθη, αποτελεί αξιόπιστη εκτίμηση των γενικών ικανοτήτων του υποκειμένου)].

Αν το αποτέλεσμα που προκύπτει είναι μεγαλύτερο από 23 βαθμούς, τότε ο ΓΔΝ είναι ανομοιογενής, είναι χαμηλής ερμηνευτικής αξίας και δεν επιτρέπει να περιλάβουμε το σύνολο των γνωστικών ικανοτήτων σε ένα και μόνο αποτέλεσμα. Στην προκειμένη περίπτωση, ο ψυχολόγος θα προβεί στη μέτρηση του ΔΓΙ (Δείκτης Γενικών Ικανοτήτων) (IAG-Indice d'Aptitude Générale, GAI - General Ability Intex) (ή Δείκτης Συνολικών Γνωστικών Ικανοτήτων), εναλλακτικός υπολογισμός των γενικών ικανοτήτων.

Παραδείγματος χάριν, θα μπορούσαν να προκύψουν τα πιο κάτω εξής αποτελέσματα:

ΔΛΚ (Δείκτης Λεκτικής Κατανόησης) 130

ΔΑΣ (Δείκτης Αντιληπτικού Συλλογισμού) 123

ΔΕΜ (Δείκτης Εργαζόμενης Μνήμης) 116

ΔΤΕ (Δείκτης Ταχύτητας Επεξεργασίας) 103

[130 – 103 = 27 (ο Γενικός ΔΝ δεν έχει ουσιαστικό νόημα, και κυρίως δεν είναι αντιπροσωπευτικός των πραγματικών γνωστικών ικανοτήτων του ατόμου)].

Ο ΔΓΙ είναι ένας συμψηφισμένος, συμπληρωματικός βαθμός, που υπολογίζεται βάση των 3 βασικών υποδοκιμασιών του ΔΛΚ (Δείκτης Λεκτικής Κατανόησης) και των 3 βασικών υποδοκιμασιών του ΔΑΣ (Δείκτης Αντιληπτικού Συλλογισμού). Με άλλα λόγια, δύο νέοι γενικοί δείκτες μπορούν να μετρηθούν (δείκτες συνολικών ικανοτήτων για τη λεκτική κατανόηση και τον αντιληπτικό συλλογισμό).

Προσοχή: Αν η διαφορά μεταξύ του ΔΛΚ & ΔΑΣ είναι μεγαλύτερη των 23 βαθμών, τότε, ούτε και ο ΔΓΙ μπορεί να μετρηθεί, επειδή δε θα αποτελεί αξιόπιστη εκτίμηση των γενικών ικανοτήτων του ατόμου.

Ο ΔΓΙ δεν περιλαμβάνει λοιπόν τις υποδοκιμασίες της Εργαζόμενης Μνήμης (ΔΕΜ) και της Ταχύτητας Επεξεργασίας (ΔΤΕ), και αυτό συστήνεται ιδιαίτερα για την αξιολόγηση των γενικών δεξιοτήτων των ατόμων των οποίων τα αποτελέσματα αποκλίνουν εκείνων των αποτελεσμάτων που ελήφθησαν στις λεκτικές και μη λεκτικές ασκήσεις. Συνεπώς, ο ΔΓΙ είναι χρήσιμος, εφόσον η διαφορά ανάμεσα στον ΔΛΚ και ΔΑΣ είναι μικρότερη του 1.5 DS ή μικρότερη των 23 βαθμών.

Με βάση το προηγούμενο παράδειγμα καθίσταται δυνατή η μέτρηση του ΔΓΙ:

ΔΛΚ (Δείκτης Λεκτικής Κατανόησης) 130

ΔΑΣ (Δείκτης Αντιληπτικού Συλλογισμού) 123

ΔΕΜ (Δείκτης Εργαζόμενης Μνήμης) 116

ΔΤΕ (Δείκτης Ταχύτητας Επεξεργασίας) 103

Άρα, 130 – 123 = 7, πράγμα που σημαίνει ότι ο ΔΓΙ αποτελεί αξιόπιστη μέτρηση των γενικών γνωστικών δεξιοτήτων του υποκειμένου.

Σε τι εξυπηρετεί όμως αυτός ο συμπληρωματικός  βαθμός; Απλούστατα: να λάβουμε ένα συνολικό βαθμό που να είναι ολιγότερο ευαίσθητος στην εργαζόμενη μνήμη και στην ταχύτητα επεξεργασίας, όπως, σε αντίθεση, είναι ο Γενικός ΔΝ.   

Συστήνεται επίσης η μέτρησή του για άτομα με νευροψυχολογικές δυσκολίες οι οποίες επηρεάζουν τη μνήμη ή τον χρόνο ανταπόκρισης (χρόνος απάντησης του εξεταζόμενου).  Η χρήση του ΔΓΙ (Δείκτης Γενικών Ικανοτήτων) θα μπορούσε να συμβάλει, σύμφωνα με τον Καθηγητή κλινικής ψυχολογίας Jacques Grégoire, ("L'examen clinique de l'intelligence de l'enfant. Fondements et pratique du WISC-IV’") στην εκτίμηση ενός περισσότερο σταθερού και περισσότερο αντιπροσωπευτικού παράγοντα g, ώστε να αντανακλά καλύτερα το επίπεδο των νοητικών επιδόσεων του εξεταζόμενου.  

Προσοχή: Έρευνες έχουν δείξει  (Groth-Marnat, 2009, αναφ. Castro, 2011, σ. 40) ότι άτομα που παρουσιάζουν ποικίλες γνωστικές δυσκολίες, λαμβάνουν ένα ΔΓΙ σημαντικά μεγαλύτερο του ΓΔΝ. Αν η διαφορά που προκύπτει είναι μεγαλύτερη του 1.5 DS (déviation  standard, τυπική απόκλιση) ή των 23 βαθμών (= σημαντική στατιστική διαφορά), τότε, και ο ΔΓΙ, με τη σειρά του, είναι ανομοιογενής και δεν είναι σε θέση να δώσει στατιστικά σημαίνουσες (αξιόπιστες) ερμηνείες. Συνεπώς δεν θα μπορεί να γίνει η μέτρησή του.

 Τώρα, στην περίπτωση όπου λαμβάνουμε τα παρακάτω αποτελέσματα:

ΔΛΚ (Δείκτης Λεκτικής Κατανόησης) 148

ΔΑΣ (Δείκτης Αντιληπτικού Συλλογισμού) 123

ΔΕΜ (Δείκτης Εργαζόμενης Μνήμης) 116

ΔΤΕ (Δείκτης Ταχύτητας Επεξεργασίας) 103

 Οι 45 βαθμοί διαφοράς μεταξύ του ΔΛΚ και του ΔΤΕ δεν μας επιτρέπουν βέβαια να μετρήσουμε ένα Γενικό ΔΝ ο οποίος θα ήταν αντιπροσωπευτικός, αλλά και οι 25 βαθμοί διαφοράς μεταξύ του ΔΛΚ και ΔΑΣ δεν μας επιτρέπουν, επίσης,  ούτε να μετρήσουμε ένα ΔΓΙ. Ωστόσο, καθόλου δεν εμποδίζουν τα αποτελέσματα αυτά την ερμηνεία της δοκιμασίας. Οι ερμηνευτικές υποθέσεις ποικίλουν σε μεγάλο βαθμό, αναλόγως του προφίλ των ατόμων και της ποιοτικής ανάλυσης των αποτελεσμάτων.

2. Σύγκριση ενδο-δεικτών: ομοιογένεια ή ανομοιογένεια εντός του δείκτη

Αν εστιαζόμαστε στο ζήτημα της ομοιογένειας (ή ανομοιογένειας) μεταξύ των δεικτών, οι οποίοι θα  μας επιτρέψουν να λάβουμε ένα αξιόπιστο Γενικό ΔΝ, θα πρέπει επίσης να προβούμε στη σύγκριση ενδο-δεικτών. Δηλαδή, ως προς το ζήτημα της ομοιογένειας ή ανομοιογένειας, οφείλουμε να κάνουμε συγκρίσεις των αποτελεσμάτων εντός του ιδίου δείκτη (είτε πρόκειται για τον ΔΛΚ, τον ΔΑΣ, τον ΔΕΜ ή τον ΔΤΕ ).

Έτσι, για να προσδιορίσουμε την ομοιογένεια ενός δείκτη, η διαφορά μεταξύ της υψηλότερης υποδοκιμασίας και της χαμηλότερης θα  πρέπει να είναι μικρότερη ή ίση των 5 βαθμών (Lichtenberger και Kaufman, 2009, παρμένο από: Castro 2011, σ. 42).

Ας λάβουμε ως παράδειγμα τον ΔΛΚ.  Περιλαμβάνει 3 υποχρεωτικές υποδοκιμασίες: Ομοιότητες, Λεξιλόγιο, Πληροφορίες (και μια υποδοκιμασία συμπληρωματική: Κατανόηση).

Ομοιογενή αποτελέσματα σε αυτό τον δείκτη θα ήταν:

Ομοιότητες 16

Λεξιλόγιο 14

Πληροφορίες 18

(18 – 14 = 4)

Ανομοιογενή αποτελέσματα θα ήταν:

Ομοιότητες 13

Λεξιλόγιο 19

Πληροφορίες 15

(19 – 13 = 6,  σημαίνουσα διαφορά μεταξύ Ομοιότητες και Λεξιλόγιο)

Σε αυτή την περίπτωση (ανομοιογένεια δείκτη), ο ΔΛΚ δεν αποτελεί αξιόπιστη μέτρηση των γνωστικών ικανοτήτων του υποκειμένου, δηλαδή, δεν είναι αντιπροσωπευτικός των πραγματικών γνωστικών ικανοτήτων έτσι όπως τις αναδεικνύει αυτός ο συγκεκριμένος δείκτης.

Συνοψίζοντας το ζήτημα της ομοιογένειας/ανομοιογένειας των δεικτών, ο Lichtenberger και Kaufman (2009, παρμένο από: Castro 2011, σ. 42), τονίζοντας εμφαντικά την ανομοιογένεια ανάμεσα στους δείκτες, δηλώνουν ότι «μπορεί να είναι αποτέλεσμα πολλαπλών αιτιών, οι οποίες εντοπίζονται στο γενικό προφίλ ή σε άλλο κλινικό υλικό». Επίσης, τονίζουν με τον ίδιο τρόπο τη σπουδαιότητα της εξέτασης της ομοιογένειας των δεικτών (εντός του ιδίου δείκτη). «Ένας ομοιογενής δείκτης συμβάλει στο να αντιληφθούμε την ενότητα των ικανοτήτων σε σχέση με τον εν λόγω δείκτη. Και αυτό αποτελεί υψίστης σημασίας γεγονός ως προς την κλινική ερμηνεία των αποτελεσμάτων, κυρίως στην περίπτωση που τα αποτελέσματα παραδίδονται σε τρίτους. Ένας ανομοιογενής δείκτης δεν μπορεί να συνοψιστεί σε μια απλουστευμένη γενική διατύπωση!» (σ. 42)

                                  

Άρα λοιπόν, στην περίπτωση κατά την οποία τα αποτελέσματα είναι ετερογενή  (αυτό σημαίνει, κλινικά, ότι ‘κάτι τρέχει!’), ο ψυχολόγος επιχειρεί πάντα να εντοπίσει τα αίτια αυτών των διαφορών. Συναφείς διαταραχές (δυσλεξία ή ΔΕΠ-Υ[5], ή άλλες διαταραχές που προσβάλλουν την ανάπτυξη του ατόμου, όπως αυτισμός, σύνδρομο του Asperger κ.λπ – ο κατάλογος δε σταματά εδώ) μπορεί να συμβάλουν ώστε τα αποτελέσματα να είναι ολιγότερο ομοιογενή. Ένας ειδήμονας κλινικός ψυχολόγος όμως, θα είναι σε θέση να εντοπίσει τα κλινικά σημεία που θα του επιτρέψουν να κατανοήσει περί τίνος πρόκειται. Ο Καθηγητής ψυχολογίας Jacques Lautrey[6], του πανεπιστημίου Paris Descartes, αναφέρεται συγκεκριμένα «σε ορισμένες περιπτώσεις αυτιστικών, οι οποίοι παρουσιάζουν εξαιρετικές επιδόσεις (le syndrome savant – το σύνδρομο του σοφού) σε ιδιαίτερους τομείς, και, ενώ η μέτρηση του δείκτη νοημοσύνης τους κυμαίνεται μεταξύ 40 και 70 (νοητική ‘‘ανεπάρκεια’’), οι ικανότητές τους είναι εξαιρετικές και δεν απέχουν πολύ από εκείνες των ιδιοφυών ατόμων, πράγμα που αντιτάσσεται στην αντίληψη περί μιας μυθικής γενικής νοημοσύνης» (http://gappesm.net/).

 Αν  στην περίπτωση που ο Γενικός ΔΝ δεν είναι μετρήσιμος, και ακόμη, όταν δεν είναι μετρήσιμος ούτε και ο ΔΓΙ, αυτό δε σημαίνει, σε καμία περίπτωση, ότι η αξιολόγηση δεν είναι ερμηνεύσιμη. Αν  ο ψυχολόγος είναι πραγματικά ειδήμονας και γνώστης θα γνωρίζει πώς να ερμηνεύσει την αξιολόγηση, έστω και αν αυτή παρουσιάζει ανομοιογένεια (και αυτό, ας το επαναλάβουμε, συμβαίνει αρκετά συχνά!). Για την ανάλυση των αποτελεσμάτων, ο κλινικός ψυχολόγος θα βασιστεί : 

- στο γενικό επίπεδο ικανοτήτων  (δείκτης γενικών ικανοτήτων / ΔΓΙ) με βάση τον Γενικό ΔΝ, υπό την προϋπόθεση όμως, ότι οι 2 βασικοί δείκτες είναι ομοιογενείς (ΔΛΚ και ΔΑΣ). Ο Γενικός ΔΝ, ας το υπενθυμίσουμε, δεν είναι ένας αριθμητικός μέσος όρος αλλά ένα συμψηφισμένο συνολικό αποτέλεσμα !!! Με άλλα λόγια, πρόκειται για ένα στατιστικό μέσο όρο· 

-  στις ιδιαίτερες και ανεξάρτητες επιδόσεις τις οποίες αναδεικνύουν οι 4 δείκτες·

- στις δυνατότητες και αδυναμίες του εξεταζόμενου (ήτοι την ανακατανομή/διασπορά των βαθμών σε σχέση με τον μέσο όρο του υποκειμένου, σε κάθε τομέα. Εδώ αναφερόμαστε στον πίνακα διασποράς – ‘‘scatter’’ – ο οποίος μας δίνει σημαίνουσες πληροφορίες ως προς το ίδιο το άτομο, που εδώ έγκειται και η ουσία της ψυχολογικής αξιολόγησης ενός ατόμου – εξατομίκευση των αποτελεσμάτων) ·

- στην ανακατανομή των διαφόρων βαθμών σε σχέση με το φυσιολογικό (τη νόρμα), ακολουθώντας έτσι τη διαδικασία της διατομικής ανάλυσης·

- στην κλινική εμπειρία του ψυχολόγου και στις ποιοτικές του παρατηρήσεις, από την αρχή της κλινικής συνάντησης με τον εξεταζόμενο ως το τέλος (Ψυχολογική Συνέντευξη, χορήγηση δοκιμασιών - Wais-IV, Τ.Α.Τ., Rorschach,  κ.λπ.), κ.ά.

Ας μη λησμονούμε ότι ο ψυχολόγος που αναλαμβάνει τη χορήγηση και την ανάλυση της δοκιμασίας είναι ο πλέον αρμόδιος να απαντήσει σε κάθε ερώτημα του εξεταζόμενου, βάσει της κλινικής του συνέντευξης, των κλινικών του παρατηρήσεων, των αναλύσεων και των εξειδικευμένων γνώσεών του... Από τη στιγμή όμως, που έχει αποπερατωθεί η ψυχολογική αξιολόγηση, δεν είναι σωστό, ο αξιολογούμενος, να πάρει μαζί του τα αποτελέσματα των ψυχολογικών εξετάσεων και να επισκεφθεί ένα άλλο επαγγελματία ψυχολόγο, ζητώντας του μια νέα ανάλυση των αποτελεσμάτων (των δοκιμασιών κ.λπ…) την οποία έχει χορηγήσει κάποιος άλλος. 

Ένα άλλο σημείο που σχετίζεται με τους αριθμούς, και το οποίο μπορεί να αποπροσανατολίσει:  ορισμένοι ψυχολόγοι προτιμούν να παραδίδουν αριθμητικά αποτελέσματα. Αυτό βέβαια έχει το μεγάλο μειονέκτημα ότι θέλει να καταστήσει την ανάγνωση των αποτελεσμάτων της δοκιμασίας ακόμη πιο πολύπλοκη στους μη ειδήμονες, πνίγοντάς τους σε μια πλημμυρίδα από αριθμούς, χωρίς ο ίδιος (ο ψυχολόγος) να εκτίθεται. Αυτό δεν είναι, κατά την άποψή μας, επαγγελματισμός. Επίσης, αυτό μπορεί να συμβεί στις περιπτώσεις όπου εκείνος που αναλαμβάνει την αξιολόγηση να μην έχει την επαγγελματική επάρκεια, και ως εκ τούτου, να μη γνωρίζει πώς περνά από την αριθμητική ανάλυση στην ποιοτική ανάλυση (δηλαδή, στην ψυχολογική ερμηνεία των αριθμών) και, εν συνεχεία, πώς προβαίνει στις πρώτες ερμηνευτικές κλινικές υποθέσεις !!! Συνεπώς, ενεργεί ως ένας τεχνικός και όχι ως ένας Ψυχολόγος.   Η ψυχολογική αξιολόγηση λοιπόν είναι και Επιστήμη! και Τέχνη! και ας μη ξεχνάμε ότι μια (οποιαδήποτε) ψυχολογική δοκιμασία δεν είναι τίποτε άλλο από ένα εργαλείο/βοήθημα (δεν είναι η αυτή καθαυτή ψυχολογική αξιολόγηση, και δεν είναι σπάνιο φαινόμενο κάποιοι να τα συγχέουν) (Guillaumin J.). 

Η ανάλυση όμως, μιας κλίμακας νοημοσύνης, δεν μπορεί να είναι αξιόπιστη παρά μόνο εάν ο ψυχολόγος λάβει υπόψη το πολιτισμικό και κοινωνικό πλαίσιο του υποκειμένου, και οι συγγραφείς επιμένουν επ’ αυτού: o ψυχολόγος οφείλει να είναι επιφυλακτικός ως προς την  αξιολόγηση (Castro, 2011).

Και τέλος, ο κλινικός ψυχολόγος λαμβάνει υπόψη το γεγονός ότι παράγοντες που δε σχετίζονται με τη νοημοσύνη, όπως το κίνητρο, η συναισθηματική κατάσταση ή το ιστορικό της ζωής του  υποκειμένου…, δύνανται να επηρεάσουν μέρος ή την ολότητα των αποτελεσμάτων, και ως εκ τούτου, να τροποποιήσουν τον ΔΝ. Η επίδραση αυτών των παραγόντων εξετάζεται βάσει των κλινικών δεδομένων και της κλινική κρίσης του ψυχολόγου (ό.π.).

  

Στον παρακάτω πίνακα καταγράφονται μερικές πτυχές της ψυχικής λειτουργίας, οι οποίες παρουσιάζουν ευαισθησία στις διάφορες υποδοκιμασίες του WAIS-IV. Παρατηρούμε, για παράδειγμα, ότι μια κατάσταση ανησυχίας του εξεταζόμενου, όπως και το κίνητρό του, θα επηρεάσουν αρνητικά επτά! υποδοκιμασίες. Συνεπώς, ο ΔΝ που θα προκύψει, δεν έχει κανένα ουσιαστικό νόημα, όπως και για τις υπόλοιπες συνθήκες (που καταγράφονται στον πίνακα). Με άλλα λόγια, ο αριθμός που θα προκύψει δεν θα αντιπροσωπεύει τις πραγματικές νοητικές επιδώσεις του ατόμου, και αυτό θα οφείλετε σε ‘‘κάτι’’, κάτι που ο ψυχολόγος οφείλει να εντοπίσει. Αλλά και άλλες ‘‘καταστάσεις’’ (στις οποίες αναφέρονται ερευνητές) επηρεάζουν άμεσα τα αποτελέσματα των υποδοκιμασιών του WAIS-IV, όπως: κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, Νόσος του Alzheimer, Νόσος του Χάντινγτον, Εγκεφαλικές κακώσεις, Χρόνιος αλκοολισμός, Σύνδρομο του Korsakoff (ή άνοια του Korsakoff), Διαταραχές Προσοχής / Υπερκινητικότητας, Αυτισμός, κλπ…

Παρ’ όλα αυτά, όταν υπάρχει ανομοιογένεια μεταξύ των δεικτών, ή εντός του ιδίου δείκτη, δεν σημαίνει κατ’ ανάγκην ότι αυτό  είναι χαρακτηριστικό μιας παθολογίας, σημειώνει ο Jacques Grégoire[7]. Καταθέτουμε το σκεπτικό του:  αν, για παράδειγμα, ο ΔΛΚ ενός ατόμου ισούται με 141 και ο ΔΤΕ ισούται με 112, τότε, ο ΔΤΕ του εξεταζόμενου θα είναι κατά   29 βαθμούς μικρότερος του ΔΛΚ. Άρα, υπάρχει μια στατιστική σημαντική διαφορά (μεγαλύτερη του 23) και δηλώνει αδυναμία σε σχέση με τις συνολικές επιδόσεις του ατόμου (ο ΔΛΚ, στην προκειμένη περίπτωση, δηλώνει τις δυνατότητες του ατόμου). Εντούτοις, ο βαθμός 112 είναι πολύ πιο πάνω του μέσου όρου των επιδόσεων των ατόμων της ίδιας ηλικίας (ίσο με 100) και δεν μπορεί να θεωρηθεί ως ένα σημείο γνωστικών διαταραχών.    Είναι, λοιπόν, για όλους αυτούς τους λόγους (και πολλούς άλλους) που ο ψυχολόγος οφείλει να είναι επιφυλακτικός ως προς την  αξιολόγηση.

Ευαισθησία των υποδοκιμασιών WAIS-IV στις διάφορες πτυχές της ψυχικής λειτουργίας (Castro, σ. 61)
	Ανησυχία  [αγονία, φόβος, αβεβαιότητα, κλπ…]	Κίνητρο	Κατάθλιψη	Θυμικό (ψυχική διάθεση)	Προσωπικότητα	Γήρανση	Κοινωνικές συνθήκες	Μεθοδολογία επίλυσης προβλημάτων / ζητημάτων
Υποδοκιμασίες WAIS-IV	Αριθμητική	Λεξιλόγιο	Κωδικοποίηση	Πληροφορίες		Κωδικοποίηση	Κατανόηση	Σχέδιο Κύβων
	Μνήμη Αριθμών	Αναζήτηση Συμβόλων	Αναζήτηση Συμβόλων	Γ-Α	Αναζήτηση Συμβόλων	Αναζήτηση Συμβόλων		Οπτικοί Γρίφοι
	Αναζήτηση Συμβόλων	Μήτρες	Γραφήματα Βάρους	Κατανόηση	Cl	Γ-Α
	Κωδικοποίηση	Κωδικοποίηση	Πληροφορίες	Σχέδιο Κύβων
	Σχέδια κύβων	Γραφήματα Βάρους		Οπτικοί Γρίφοι	Λεξιλόγιο
	Γ-Α	Αριθμητική			Πληροφορίες
	Ακύρωση	Ακύρωση			Ακύρωση
Συγγραφείς	Groth-Marnat, 2009 Grégoire, 2004	Groth-Marnat, 2009 Lichtenberger & Kaufman 2009	Groth-Marnat, 2009 Lichtenberger & Kaufman, 2009	Grégoire, 2004 Groth-Marnat, 2009 Lichtenberger & Kaufman, 2009	Grégoire, 2004 Groth-Marnat, 2009 Lichtenberger & Kaufman, 2009	Ryan, Sattler, Lopez, 2000	Lacritz, Munro, 2003	Grégoire, 2004 Lichtenberger & Kaufman, 2009
Δείκτης λεκτικής κατανόησης : ΔΛΚ  Δείκτης αντιληπτικού συλλογισμού : ΔΑΣ

    

---

[1] Ν. ΑΓΑΘΟΚΛΕΟΥΣ

Κλινική Ψυχολογία και Ψυχοπαθολογία (Diplôme d’Études Supérieures Spécialisées, Maîtrise, Licence, D.E.U.G.), Ιατρική Ψυχολογία (A.E.U.),   Ιατρο-δικαστική Ψυχιατρική & Κλινική Εγκληματολογία    (A.E.U.).  Πανεπιστήμιο Ανθρωπιστικών Σπουδών Lumière Lyon 2  &  Πανεπιστήμιο Ιατρικής Claude  Bernard Lyon 1 (Λυών, Γαλλία).

[2] Οι συμπληρωματικές υποδοκιμασίες με κυρτά γράμματα.

[3] IAG – Indice d’ Aptitudes Générales, GAI - General Ability Intex

[4] Castro D., 2011 (2006). Pratique de l’examen psychologique en clinique adulte. Approche intégratives. WAIS-IV, MMPI-2, RORSCHACH, T.A.T. Εκδ. Dunod, 2η έκδοση, Paris.

[5]Δαταραχές Ελλειμματικής Προσοχής με ή χωρίς Υπερκινητικότητα.

[6] http://jacques.lautrey.com/psychologie-differentielle-jacques-lautrey-publications-selection.php Προσωπική ιστοσελίδα του Καθηγητή Jacques Lautrey, όπου θα βρείτε σειρά άρθρων, δωρεάν!

[7] Grégoire J., 2007, Les indices du Wisc-IV et leur interprétation. Le Journal des Psychologues. Le Mensuel des Professionnels, no 253. 

Aξιοπρέπεια στην ψυχική υγεία - Παγκόσμια ημέρα ψυχικής υγείας 2015

Ψυχική υγεία με Aξιοπρέπεια 

9 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2015 / ΓΕΝΕΥΗ - Χιλιάδες άνθρωποι σήμερα, οι οποίοι υποφέρουν σε παγκόσμια κλίμακα από μια ψυχολογική ασθένεια, στερούνται των πλέον θεμελιωδών δικαιωμάτων τους.

Πέραν του ότι υφίστανται σοβαρές και συστηματικές διακρίσεις, αλλά και του ότι στιγματίζονται και περιθωριοποιούνται, υποβάλλονται σε συναισθηματική και σωματική κακοποίηση τόσο σε ιδρύματα ψυχικής υγείας όσο και στην κοινότητα.

Η κακή ποιότητα φροντίδας εξ αιτίας της κακής εκπαίδευσης του προσωπικού αλλά και των άθλιων συνθηκών διαβίωσης και εν τέλει, η απουσία θεραπευτικής σχέσης, προκαλούν επιπρόσθετες βλάβες στους ασθενείς.

Το θέμα της παγκόσμιας Ημέρα ψυχικής υγείας, αυτή τη χρονιά, είναι : «Αξιοπρέπεια στην ψυχική υγεία» ή «ψυχική υγεία με Αξιοπρέπεια»

Φέτος, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ευαισθητοποιεί για ό,τι μπορεί να πραγματοποιηθεί ή έχει πραγματοποιηθεί, και που διασφαλίζει ότι όσοι υποφέρουν από ψυχικά προβλήματα μπορούν να συνεχίσουν να ζουν με αξιοπρέπεια, μέσω της εφαρμογής πολιτικών και νομοθετημάτων επικεντρωμένων στα ανθρώπινα δικαιώματα, μέσω της εκπαίδευσης των επαγγελματιών του τομέα της υγείας, μέσω του σεβασμού της αρχής της αυτοδιάθεσης του ατόµου να συναινέσει ενσυνειδήτως για τη θεραπεία του και μέσω της συμπερίληψής του στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και στις εκστρατείες ενημέρωσης της κοινής γνώμη.

« Κατάσταση/ Σύνδρομο/ διαταραχές μετατραυματικού στρες » (Etat/ Syndrome/ troubles de stress post-traumatique). Συγγραφή Ψυχολογικής Έκθεσης

Η επέλευση μιας κατάστασης μετατραυματικού στρες προϋποθέτει ότι το άτομο έχει εκτεθεί σε συμβάντα κατά τα οποία η σωματική ή ψυχική του ακεραιότητα έχουν προσβληθεί ή απειλήθηκαν άμεσα να προσβληθούν, ή ακόμη το άτομο παρέστη σε γεγονότα τα οποία τραυμάτισαν ή απείλησαν άμεσα να τραυματίσουν άτομα του περιβάλλοντός του. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, το άτομο βίωσε έντονο φόβο ανάμικτο με αισθήματα αδυναμίας και τρόμου. Συνεπώς, η κατάσταση μετατραυματικού στρες παραπέμπει στο τραύμα με την στενή έννοια του όρου.  Η ψυχοθεραπευτική διαδικασία των ατόμων που έχουν βιώσει ένα τραυματικό συμβάν προσκρούει στη δυσκολία νοητικοποίησής του (mentaliser) - αναπαράστασής του, να αναπαρασταθεί δηλαδή νοητικά το συμβάν (ως εάν το άτομο έχει υποστεί «απόφραξη λόγου») – κυρίως όταν τα τραύματα προκλήθηκαν  με πρόθεση να κάνουν τον άλλο να υποφέρει, και ειδικά, όταν πρόκειται για παιδιά θύματα ενδοοικογενειακής βίας.

Αυτή η ιδιόμορφη δυσκολία αναπαράστασης (représantion) εκτείνεται επίσης στις επιδράσεις που αυτά τα τραύματα προκαλούν στον ψυχισμό του θύματος, καθώς επίσης και στα κίνητρα που ωθούν ενήλικες να προβαίνουν σε βιαιοπραγίες.

Η ψυχολογική υποστήριξη των θυμάτων θα λάβει υπόψη την επίδραση που είχαν σε αυτά οι βιαιότητες ώστε να σημαδευτεί η προσωπικότητά τους εξ αιτίας του σοκ που προκάλεσε το συμβάν, αλλά και των βλαβών που προκάλεσαν (οι βιαιότητες) μακροπρόθεσμα στην κατασκευή (όταν πρόκειται για παιδιά) ή ανακατασκευή (όταν πρόκειται για ενήλικες) της ταυτότητας των θυμάτων. 

Στόχοι

•  Να τεθούν τα θεωρητικά πλαίσια : ψυχαναλυτικά, ιατρικά, ψυχολογικά
• Ορίστε τα εμπόδια που οφείλονται στην ταύτιση του θύματος με το τραύμα
• Εντοπίστε τα κλινικά σημεία του τραύματος
• Θίξατε την έννοια του πολυτραυματισμού (multi-traumatisation)
• Κατανοήστε τη σπουδαιότητα της επαναθυματοποίησης (re-victimisation)
• Αξιολογείστε τις επιδράσεις του τραύματος επί της εξέλιξης της προσωπικότητας
• Κατανοήστε την εξέχουσα θέση που κατέχουν οι ενοχές και τις επιπτώσεις των επί του ναρκισσισμού
• Επεξεργαστείτε μια ψυχοθεραπευτική στρατηγική η οποία θα έχει ως στόχο την ψυχική ανακατασκευή. 

[βασισμένο στο http://entretiensdelapsychologie.org/. Πλαίσιο συνεχής Εκπαίδευσης Ψυχολόγων].

Ένα δείγμα συγγραφής Ψυχολογικής Έκθεσης -

 « Κατάσταση ή διαταραχές μετατραυματικού στρες » (Etat  ή troubles de stress post-traumatique)

       

                                                  00/ Μαρτίου/0000     

ΘΕΜΑ: Ψυχολογική Κλινική  Έκθεση Δημοσθένη Α.

                                  Ημερομηνία γέννησης 00/00/000 και Αρ. Ταυτότητας 000000.

Ο ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ Α. προσήλθε για εξέταση στο Τμήμα Ειδικής Ψυχολογίας του Γενικού Νοσοκομείου ….στις 00.00.0000 και στη συνέχεια παρακολουθείτο κατά διαστήματα, με την τελευταία συνάντηση να πραγματοποιείται στις 00.00.0000 (σύνολο: δεκατρείς Κλινικές Συνεδρίες – Δεν έδωσε ο ίδιος συνέχεια στις Κλινικές Συναντήσεις. Τότε βρισκόταν στη διαδικασία βαθμιαίας ανάκτησης των απολεσθεισών ικανοτήτων του).

 Κατά τις Προκαταρκτικές Ψυχολογικές Συνεντεύξεις, διαπιστώθηκε ότι ο προαναφερόμενος παρουσίαζε κλινική συμπτωματολογία εμπίπτουσα στις  «μετατραυματικές διαταραχές» (διαταραχές που εκδηλώνονται ύστερα από ψυχικό τραύμα), εξ αιτίας  αυτοκινητιστικού ατυχήματος το οποίο προκλήθηκε αιφνίδια, απρόσμενα και βίαια, και όπου ο ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ Α. ήταν οδηγός.

Επίσης, κατά τη διάρκεια των  Κλινικών Προκαταρκτικών Συνεντεύξεων, λόγω αυξημένης ψυχικής οδύνης που εμφάνιζε ο εξεταζόμενος, και εκ του γεγονότος αυτού, για διευκόλυνση της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας, κρίθηκε αναγκαία η παραπομπή του σε Ψυχίατρο για λήψη φαρμακευτικής αγωγής.

Συγκεκριμένα, ο ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ Α. παρουσίαζε :

 α) Μετατραυματικές Γνωστικές / Νοητικές Αντιδράσεις, όπως:  προσκόλληση της σκέψης («δεν μπορούσε να σταματήσει να σκέφτεται τι έγινε»), ενοχλητικές σκέψεις ή και εικόνες του τραυματικού γεγονότος που εμφανίζονταν είτε στον ύπνο του είτε στο ξύπνιο του, δυσκολίες πρόσφατης μνήμης («ξεχνούσε πράγματα συνέχεια»), δυσκολίες προσοχής και συγκέντρωσης.

β) Μετατραυματικές Συναισθηματικές Αντιδράσεις, όπως: σοκ, φόβος / τρόμος / απόγνωση («νόμισε ότι θα πέθαινε η γυναίκα του» - η οποία ήταν συνοδηγός), συναισθηματικό πάγωμα / μούδιασμα, νοητικές αναστολές και αναστολές ως προς τη βούλησή του,  στεναχώρια, ενοχές, θυμός, αγανάκτηση, εκνευρισμός, αποσβόλωμα σκέψης ( «δεν μπορούσε να το πιστέψει ότι συνέβηκε σε εκείνον»), ανασφάλεια, αναποφασιστικότητα, μειωμένη όρεξη για εμπλοκή σε ευχάριστες δραστηριότητες, αίσθημα αποξένωσης από τους άλλους και αποστασιοποίησής του από το περιβάλλον.

γ) Μετατραυματικές Επιδράσεις στη Συμπεριφορά, όπως: κοινωνική απομόνωση και απόσυρση, ευσυγκινησία, ανυπομονησία, υπερβολική προσοχή σε ερεθίσματα που θύμιζαν το τραυματικό γεγονός, αποφυγή και φοβική αντίδραση σε ερεθίσματα που θύμιζαν το τραυματικό γεγονός και αποφυγή οδήγησης οχήματος.

δ) Μετατραυματικές Βιολογικές Αντιδράσεις, όπως: κόπωση, εξάντληση, μειωμένη ενέργεια, αδυναμία, πονοκέφαλοι / ημικρανίες, σωματική ένταση, δυσκολίες στον ύπνο και διατροφικές διαταραχές.

Η παρούσα έκθεση εκδίδεται κατόπιν αιτήματος του Δικηγόρου του, προκειμένου να καταχωρήσει αγωγή στο Δικαστήριο για διεκδίκηση αποζημιώσεων για βλάβες που υπέστη ο  ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ Α. λόγω του ατυχήματος.

[ΥΠΟΓΡΑΦΗ]

[ΟΝΟΜΑ ΚΛΙΝΙΚΟΥ ΨΥΧΟΛΟΓΟΥ]

Κλινικός Ψυχολόγος 

ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑ - ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΚΝΔΥΝΟΤΗΤΑΣ - Δείγμα συγγραφής μιας έκθεσης

                                                                                                                                

 00 Νοεμβρίου 0000

Θέμα: Ψυχολογική κλινική εκτίμηση του ΘΑΝΑΣΗ Ε. - Α.Δ.Τ.: 0000000 και ημερ. γέννησης: 00.00.0000 – με σκοπό την αξιολόγηση της επικινδυνότητάς του.

Το παραπάνω άτομο εξετάστηκε στα εξωτερικά ιατρεία των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας … στις 00/00/0000 και 00/00/0000, κατόπιν γραπτού αιτήματος της Αστυνομικής Διεύθυνσης …, αίτημα απευθυνόμενο προς τον ΘΑΝΑΣΗ Ε., που του ζητούσε όπως προσκομίσει βεβαίωση από Κυβερνητικό Ιατρικό Συμβούλιο ότι «δεν κρίνεται επικίνδυνος για τον εαυτό του, τη δημόσια τάξη ή ασφάλεια, ώστε να του παραχωρηθεί η άδεια κατοχής των όπλων του».

[Για κάποιους συγκεκριμένους λόγους, είχε έλθει σε λεκτική σύγκρουση με κάποιο γνωστό του άτομο, το οποίο απήλησε ότι θα σκοτώσει...Στη συνέχεια, το θύμα, τρομοκρατημένο, μετέβει στο αστυνομικό τμήμα για να καταγγείλει τον δράστη. Στις περιπτώσεις αυτές, η αστυνομία είναι υποχρεωμένη να κατάσχει αμέσως οποιοδήποτε πυροβόλο όπλο κατέχει ο θύτης (πράγμα το οποίο έπραξε) και να του το επιστέψει αφότου γνωμοδοτήσει το ιατροσυμβούλιο ότι "δεν είναι επικίνδυνος για τον εαυτό του ή και τους άλλους"]

Τα πιο κάτω ευρήματα εξήχθησαν ύστερα από την κλινική ψυχολογική εξέταση του ΘΑΝΑΣΗ Ε.,  η οποία περιελάμβανε Κλινική Ψυχολογική Συνέντευξη και χορήγηση της Ψυχοδιαγνωστικής Προβολικής Δοκιμασίας Προσωπικότητας Τ.Α.Τ. (‘’Τεστ Θεματικής Αντίληψης’’).

Διαπιστώνεται ότι ο  προαναφερόμενος από πλευράς νοημοσύνης βρίσκεται στα πλαίσια του φυσιολογικού, καθώς επίσης η αφαιρετική και κριτική του ικανότητα, όπως και άλλες ανώτερες ψυχικές λειτουργίες (σκέψη, μνήμη, προσοχή αντίληψη, σύνθεση, ανάλυση) λειτουργούν στα πλαίσια του φυσιολογικού.

Δεν παρατηρήθηκε οποιαδήποτε ψυχωτική εκδήλωση, όπως παραληρηματικές ιδέες, ψευδαισθήσεις, ιδέες δίωξης ή άλλα τέτοια κλινικά σημεία (σχιζο-παρανοειδή), αλλά ούτε και πρωτογενείς (πρωτόγονες) αμυντικές λειτουργίες, όπως άρνηση, παντοδύναμος έλεγχος, διχοτόμηση του Εγώ, πρωτόγονη εξιδανίκευση και υποτίμηση…,  που να επηρεάζουν την επαφή του με την πραγματικότητα.  

Συμπέρασμα: Πρόκειται για άτομο του οποίου η ταυτότητα παρουσιάζεται ως σταθερή χωρίς να εμφανίζονται παθολογικές δυσκολίες στη διαχείριση των επιθετικών του ενορμήσεων, αλλά ούτε και καταστρεπτικές διαθέσεις.

Η παρούσα αξιολόγηση εκδίδεται με αποκλειστικό σκοπό να χρησιμοποιηθεί από τα Μέλη του Ιατρικού Συμβουλίου που θα συσταθεί στο Γενικό Νοσοκομείο… για το θέμα που αφορά στον ΘΑΝΑΣΗ Ε.

[ΥΠΟΓΡΑΦΗ]

[ΟΝΟΜΑ ΚΛΙΝΙΚΟΥ ΨΥΧΟΛΟΓΟΥ]

[Κλινικός Ψυχολόγος]