ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΜΑΝΩΝ

ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ  ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 

ΣΕ Ο,ΤΙ ΑΦΟΡΑ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ 

ΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΜΑΝΩΝ

                         

                          Νίκου Αγαθοκλέους,

                          Κλινικός  Ψυχολόγος 

                      

Αναφέρομαι σε κάποιες βασικές διαδικαστικές παρατηρήσεις στις οποίες προβαίνει η καθηγήτρια κλινικής ψυχολογίας και ψυχοπαθολογίας ISABELLE VARE SCON- ROUSSON του 5^ου Πανεπιστημίου των Παρισίων René DESCARTES (στο Le Journal Des Psychologues, No 162, 1998, σ.25), σε ό,τι αφορά στη θεραπευτική αντιμετώπιση των τοξικομανών από τους κλινικούς ψυχολόγους.

          Η ISABELLE VARE SCON - ROUSSON  γράφει:

 Η συνάντησή μας με έναν τοξικομανή (με κάποιον δηλαδή που παρουσιάζει μια βιολογική και ψυχολογική εξάρτηση από μια ή περισσότερες παράνομες ουσίες), ενέχει πάντα ένα μοναδικό χαρακτήρα, λόγω ακριβώς της εξαρτητικής προσωπικότητας του τοξικομανούς αλλά και του τρόπου με τον οποίο κάνει χρήση της τοξικής ουσίας (είδος ναρκωτικού ή ναρκωτικών, καταναλωμένη ποσότητα, τρόπος χορήγησης -  ενδοφλεβίως, δια της εισπνοής, κ.λπ.).

          Η συνάντησή μας, λοιπόν, με τον τοξικομανή μπορεί να λάβει χώρα σε πολύ διαφορετικούς χώρους: εξειδικευμένα Κέντρα για τοξικομανείς, εξωτερικά ιατρεία, Κέντρα πληροφόρησης για την τοξικομανία.... Αυτοί οι χώροι θα έχουν διαφορετική επίδραση στο αίτημα του τοξικομανούς.

Πράγματι, το ό,τι ένας τοξικομανής επισκέπτεται μια υπηρεσία, ένα Κέντρο... είναι επειδή αδυνατεί να χειριστεί από μόνος του την κατανάλωση που κάνει, και επειδή οι τοξικές επιπτώσεις που έχει το ναρκωτικό επάνω του έχουν πάρει ανησυχητικές διαστάσεις.

 Οφείλουμε να αποφύγουμε δύο επικίνδυνα πράγματα : 

(α) να του δώσουμε την εντύπωση ότι η πολυπλοκότητα της κατάστασής του είναι τέτοια που θα δυσκολέψει τον θεραπευτικό σχεδιασμό ή, αντίθετα, 

(β) να του δημιουργήσουμε την ψευδαίσθηση ότι μπορούμε να κάνουμε τα πάντα στη θέση του.

          Η πρώτη συνάντησή μας με τον τοξικομανή παρουσιάζεται ως η κατάλληλη στιγμή για να αναφερθούμε στην τοξικομανιακή σταδιοδρομία του, στρέφοντας κατ’ αρχήν το ενδιαφέρον μας στο πρώτο ναρκωτικό που χρησιμοποίησε και, στη συνέχεια, στις διάφορες ουσίες που κατανάλωσε.

          Το να γνωρίσουμε τις περιστάσεις και τους λόγους που τον ώθησαν στη  χρήση και κατάχρηση της ψυχοδραστικής ουσίας, καθώς επίσης και τα πιθανά προγενέστερα θεραπευτικά σχήματα που ακολούθησε, αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε τη θέση που κατέχει και διαδραματίζει το ναρκωτικό στην ψυχική του οικονομία, [δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίζεται τις ψυχικές εντάσεις και διεγέρσεις του]. Το να τον ενθαρρύνουμε να μιλήσει για όλα αυτά, τον βοηθούμε συγχρόνως να επανεγγράψει, αυτά τα γεγονότα, στην προσωπική ιδιότυπή του ιστορία. Ενώ το κατ’ επείγον  της θεραπευτικής παρέμβασης προβάλλεται πάντα, οφείλουμε να δώσουμε χρόνο, όσο χρειάζεται, που θα μας επιτρέψει να αφουγκραστούμε τον τοξικομανή.

          Το θεραπευτικό σχέδιο που μπορούμε να του προτείνουμε θα είναι κατά περίπτωση, διαφορετικό για κάθε τοξικομανή, βασισμένο στο αίτημά του, στον βαθμό εξάρτησής του και βασισμένο  στην ψυχική του λειτουργία:

·        Απεξάρτηση επί εξωτερικής βάσεως; ή σε νοσοκομειακό χώρο; (ψυχιατρική κλινική  κ.λπ.)

·        Οι μεταθεραπείες : ατομική; ή ομαδική; ή οικογενειακή ψυχοθεραπεία;...

·        Οι υποκατάστατες θεραπείες: μεθαδόνη; ή μπουπρενορφίνη; ή…;

          Λόγω των σωματικών, κοινωνικών και νομικών προβλημάτων, που μπορεί να αντιμετωπίζουν κάποιοι τοξικομανείς, φαίνεται να είναι αναγκαία η συνεργασία μας με ένα δίκτυο επαγγελματιών: γιατροί, ψυχίατροι, κοινωνικοί λειτουργοί,...... Το να βοηθήσουμε έναν τοξικομανή δεν είναι εύκολη υπόθεση. Η συνεργασία μας με άλλους επαγγελματίες αποτελεί ορισμένες φορές αναγκαιότητα, για να υποστηρίξουμε το άτομο ώστε να εξέλθει των δυσκολιών του, πριν το ξεκίνημα μιας πραγματικής ψυχοθεραπευτικής εργασίας με τον τοξικομανή.

          Η αμεσότητα του αιτήματος, η παντοδύναμη κυριαρχία του ναρκωτικού στον λόγο του τοξικομανούς, ο θανατηφόρος κίνδυνος της τοξικότητας της ναρκωτικής ουσίας και ενίοτε ο χειραγωγός (manipulation) χαρακτήρας του τοξικομανούς, δύναται να προκαλέσουν αντιμεταβιβαστικές αντιδράσεις στους θεραπευτές [όλα αυτά τα συναισθήματα που προκαλεί ο τοξικομανής στον θεραπευτή του, και τα οποία,  αυτός ο τελευταίος να μην είναι σε θέση να ελέγξει], πράγμα που αντιστρατεύεται μιας ικανοποιητικά καλής ψυχοθεραπευτικής αγωγής, ή ακόμη μπορεί να επιφέρει καταστροφικά αποτελέσματα.

Ας μη λησμονούμε, ωστόσο, ότι πίσω από την εθιστική συμπεριφορά του τοξικομανούς υπάρχει πάντα ένας καταπονημένος άνθρωπος.